Valladolid

Valladolid
Bratach	Armas
	;
Aintiún	\| Himno a Valladolid
Suíomh
	41°39′07″N 4°43′43″W / 41.651981°N 4.728561°W
Stát ceannasach	an Spáinn
Comhphobal féinrialaitheach na Spáinne	Castilla y León
Cúigí na Spáinne	cúige Valladolid
Príomhchathair de	cúige Valladolid
Príomhchathair	Cathair Valladolid
Daonra
Iomlán	297,459 (2023)
• Dlús	1,503 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	197,910,000 m²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Abhainn Pisuerga
Airde	698 m
Ar theorainn le	Zaratán ; Peñaflor de Hornija ; Medina de Rioseco ; Arroyo de la Encomienda ; Simancas ; Villanueva de Duero ; La Mudarra ; Villalba de los Alcores ; Valdenebro de los Valles ; Robladillo ; Mucientes ; Torrelobatón ; Viana de Cega ; Laguna de Duero ; Cigales ; Fuensaldaña ; Villanubla ; Boecillo ; Santovenia de Pisuerga ; Castronuevo de Esgueva ; Cabezón de Pisuerga ; Cistérniga ; Renedo de Esgueva ; Ciguñuela
Sonraí stairiúla
Cruthú	1072
Éarlamh	Peter de Regalado (en) agus Virgin of San Lorenzo (en)
Eagraíocht pholaitiúil
• Méara Valladolid	Jesús Julio Carnero (2019–)
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	47001–47016
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00
Glaochód	983
INE municipality code (en)	47186
Eile
Suíomh gréasáin	valladolid.es

Is í Valladolid de facto príomhchathair chomhphobail féinrialaithe na Caistíle agus León sa Spáinn agus í mar phríomhchathair chúige Valladolid chomh maith. Tá sí súite ar abhainn an Pisuerga agus taobh istigh den réigiún Ribera del Duero, sa agus mar chuid de réigiúin stairiúil an Chaistíl. Bhí thart ar 521,130 ina gcónaí ann sa bhliain 2017, sé sin an 13ú bardas is mó sa Spáinn agus an chathair is mó in iarthuaisceart na tíre.

Sanasaíochta cuir in eagar

Deirtear go dtáinig ainm na háite ón Laidin : VALLIS, "Gleann"; agus an focal Ceilteach: TOLITUM, "suíomh le buaile dhá abhainn". Tá ceangailt ag a ainm leis an easainm Araibise reatha don chathair بلد الوليد a ciallaíonn An Cathair de Walid.

Glaotar Pucela uirthi freisin, leasainm, nach bhfuiltear cinnte cá as a tháinig sé, ach b'fhéidir go bhfuil sé ceangailte leis na ridirí a chuaigh le "Juana de Arco".

Stair cuir in eagar

Ghabh na Muraigh an ait sa 10ú haois. D'fheabhsaigh an cunta Pedro Ansúrez an sráidbhaile sa 11ú haois; sa 15ú haois bhí sé mar ait chónaithe do ríthe Castilla agus mar phríomhchathair Ríocht na Spáinne go dtí 1561, nuair a bhog Pilib II an phríomhchathair go Maidrid. Pósadh Na Monarcaí Caitliceacha iad ar an 19 Deireadh Fómhair, 1469, i Valladolid. D'aontaigh an pósadh an choróin na Caistíle agus na hAragóine faoin dteaghlach chéanna. Fuair Criostóir Colambas bás i Valladolid sa bhliain 1506 i dteach a bhfuil mar iarsmalann dó. Rinne Pilib III príomhchathair arís di, idir 1601 agus 1606. Adhlacadh Aodh Rua Ó Dónaill sa bhliain 1602 i Mainistir na bProinsiasach sa bPlaza Mayor^[1]^[2], mar a thuairiscítear sa Beatha Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill, le Lughaidh Ó Cléirigh, áit a bhfuil Valladolid litrithe mar Uualladolid i nGaeilge^[3]

I measc Séadchomharthaí an chathair tá, an ardeaglais neamhchríochnaithe, Eaglais Santa Maria la Antigua, an Plaza Mayor (rinneadh cóip den chearnóg seo i Maidrid agus áiteanna eile ar fud an domhain Spáinnigh), an Iarsmalann Dealbhóireachta Náisiúnta, in aice le hEaglais Naomh Pól, ait a raibh an cnuasach ba mhó de dhealbha adhmaid polacrómataigh sa Spáinn, agus dámh dlí d'Ollscoil Valladolid, tá aghaidh an Ollscoil seo ar cheann de na oibreacha Narciso Tomei a bhfuil fágtha. Tá an iarsmalann Eolaíochta in aice abhainn na Pisuerga. Tá an t-aon teach de Miguel de Cervantes a bhfuil fós ag seasamh suite i Valladolid fosta. Cé nach bhfuil an ardeaglais críochnaithe, bhí ardeaglais Valladolid deartha ag Juan de Herrera, a bhí mar ailtire do El Escorial.