Caillteanas bithéagsúlachta

Áirítear le caillteanas bithéagsúlachta díothú domhanda speiceas éagsúil, chomh maith le laghdú áitiúil nó caillteanas speiceas i ngnáthóg áirithe, rud a fhágann go gcailltear éagsúlacht bhitheolaíoch. Féadfaidh an feiniméan deireanach sin a bheith sealadach nó buan, ag brath ar cibé an bhfuil an díghrádú comhshaoil as a dtagann an caillteanas inchúlaithe trí athchóiriú éiceolaíoch / teacht aniar an éiceachórais nó go héifeachtach buan (m.sh.trí chaillteanas talún). Tá géarchéim bithéagsúlachta á tiomáint ag gníomhaíochtaí daonna mar thoradh ar an díobhadh domhanda reatha (ar a dtugtar an séú olldíothú nó an díobhadh Antrapaicéinigh go minic) a bhrúnn níos faide ná na teorainneacha pláinéadacha agus go dtí seo tá sé cruthaithe go bhfuil sé dochúlaithe..[1][2][3]

Achoimre ar phríomhchatagóirí athraithe comhshaoil a bhaineann leis an mbithéagsúlacht arna léiriú mar chéatadán den athrú atá faoi thionchar an duine (i ndearg) i gcomparáid leis an mbonnlíne (gorm)

Cé gur feiniméan níos drámatúla agus níos tragóidí é buanchaillteanas speiceas domhanda ná athruithe réigiúnacha ar chomhdhéanamh speiceas, is féidir le mionathruithe fiú ó staid chobhsaí shláintiúil tionchar suntasach a imirt ar an ngréasán bia agus ar an mbiashlabhra sa mhéid gur féidir le laghduithe i speiceas amháin dochar a dhéanamh don slabhra iomlán (comhdhíobhadh), as a leanann laghdú foriomlán ar bhithéagsúlacht. Is gnách go gcuirtear in aghaidh éifeachtaí éiceolaíocha na bithéagsúlachta nuair a chailltear í. Mar thoradh ar bhithéagsúlacht laghdaithe ach go háirithe, laghdaítear seirbhísí éiceachórais agus faoi dheireadh is baol láithreach é do shlándáil an tsoláthair bia, ach bíonn iarmhairtí sláinte poiblí níos buaine ann don duine..[4]

Tá eagraíochtaí idirnáisiúnta comhshaoil i mbun feachtais chun caillteanas bithéagsúlachta a chosc le blianta fada anuas, tá oifigigh sláinte poiblí tar éis é a chomhtháthú isteach sa chur chuige Aon Sláinte i leith cleachtas sláinte poiblí,agus tá caomhnú na bithéagsúlachta níos mó agus níos mó ná riamh ina chuid den bheartas idirnáisiúnta. Mar shampla, tá Coinbhinsiún na NA ar Éagsúlacht Bhitheolaíoch dírithe ar chaillteanas bithéagsúlachta a chosc agus ar limistéir fhiáine a chaomhnú go réamhghníomhach. Tá an tiomantas idirnáisiúnta agus na spriocanna don obair seo cuimsithe faoi láthair ag Sprioc Forbartha Inbhuanaithe 15 "An Saol ar Talamh" agus Sprioc Forbartha Inbhuanaithe 14 "An Saol Faoi Uisce". Mar sin féin, fuarthas amach i dtuarascáil Chlár Comhshaoil na Náisiún Aontaithe ar "Making Peace with Nature" a eisíodh in 2020 gur theip ar fhormhór na n-iarrachtaí sin a gcuid spriocanna idirnáisiúnta a bhaint amach.[5]

Ráta caillteanais cuir in eagar

"You know, when we first set up WWF, our objective was to save endangered species from extinction. But we have failed completely; we haven't managed to save a single one. If only we had put all that money into condoms, we might have done some good." — Sir Peter Scott, Bunaitheoir an Chiste Dhomhanda don Dúlra, Cosmos Magazine, 2010[6]}}   Meastar go bhfuil an ráta reatha caillteanais éagsúlachta domhanda 100 go 1000 uair níos airde ná an ráta díothaithe cúlra (a tharlaíonn go nádúrtha), níos tapúla ná ag aon am eile i stair an duine,[7][8] agus táthar ag súil go bhfásfaidh sé fós sna blianta atá le teacht..[9][10][11] Spreag na treochtaí díothaithe seo atá ag ardú go tapa agus a théann i bhfeidhm ar go leor grúpaí ainmhithe lena n-áirítear mamaigh, éin, reiptílí, amfaibiaigh agus éisc ghath-eite eolaithe chun géarchéim bhithéagsúlachta chomhaimseartha a fhógairt.[12]

Tagairtí cuir in eagar

  1. "Underestimating the Challenges of Avoiding a Ghastly Future" (2021). Frontiers in Conservation Science 1. doi:10.3389/fcosc.2020.615419. 
  2. "World Scientists' Warning to Humanity: A Second Notice" (13 November 2017). BioScience 67 (12): 1026–1028. doi:10.1093/biosci/bix125. “Moreover, we have unleashed a mass extinction event, the sixth in roughly 540 million years, wherein many current life forms could be annihilated or at least committed to extinction by the end of this century.” 
  3. "The Sixth Mass Extinction: fact, fiction or speculation?" (April 2022). Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society 97 (2): 640–663. doi:10.1111/brv.12816. PMID 35014169. 
  4. "Biodiversity loss and its impact on humanity" (June 2012). Nature 486 (7401): 59–67. doi:10.1038/nature11148. PMID 22678280. Bibcode2012Natur.486...59C. “...at the first Earth Summit, the vast majority of the world's nations declared that human actions were dismantling the Earth's ecosystems, eliminating genes, species and biological traits at an alarming rate. This observation led to the question of how such loss of biological diversity will alter the functioning of ecosystems and their ability to provide society with the goods and services needed to prosper.” 
  5. United Nations Environment Programme (2021). "Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies". Nairobi: United Nations. 
  6. "A plague of people". Cosmos.
  7. "Economics of biodiversity review: what are the recommendations?". The Guardian (February 2, 2021). Dáta rochtana: February 8, 2021.
  8. The Economics of Biodiversity: The Dasgupta Review Headline Messages”. UK government (2021). Dáta rochtana: December 16, 2021. “Biodiversity is declining faster than at any time in human history. Current extinction rates, for example, are around 100 to 1,000 times higher than the baseline rate, and they are increasing.”
  9. "Accelerated modern human-induced species losses: Entering the sixth mass extinction" (June 2015). Science Advances 1 (5): e1400253. doi:10.1126/sciadv.1400253. PMID 26601195. Bibcode2015SciA....1E0253C. 
  10. "Estimating the normal background rate of species extinction" (April 2015). Conservation Biology 29 (2): 452–62. doi:10.1111/cobi.12380. PMID 25159086. 
  11. "Vertebrates on the brink as indicators of biological annihilation and the sixth mass extinction" (June 2020). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 117 (24): 13596–13602. doi:10.1073/pnas.1922686117. PMID 32482862. Bibcode2020PNAS..11713596C. 
  12. "The past and future human impact on mammalian diversity" (September 2020). Science Advances 6 (36): eabb2313. doi:10.1126/sciadv.abb2313. PMID 32917612. Bibcode2020SciA....6.2313A.