Liosta de Dhéithe Ceilteacha

Is féidir Déithe na gCeilteach a roinneadh in dhá chatagóir: coiteann agus áitiúil. Bhíodh aithne ar na déithe coiteanna ar fud an domhain Cheiltigh. Impíodh iad le haghaidh cosanta, leighis, áidh agus dea-chlú. Déithe de ghnéithe an tírdhreacha anáil is sléibhte, aibhneacha, crainn srl. ba ea na déithe áitiúla (féach anamachas Ceilteach), agus dá bharr ní raibh aithne orthu ach ag daoine an cheantair.^[1]

Tá fianaise ann faoi dhéithe na gCeilteach as foinsí éagsúla amhail is lámhscríbhinní, ionadaí ársa adhartha, dealbha, píosaí greanta, séada creidimh, agus logainmneacha agus ainmneacha pearsanta.

Tar éis teacht na Críostaíochta cúig na náisiúin Cheilteacha, bhí iarrachtaí déanta ag scríbhneoirí Críostaí daoine daonna (eoihéimireachas) nó fiú deamhain a dhéanamh den chuid is mó desna déithe págánacha. Rinneadh naoimh de chúpla ceann dóibh — féach mar Tuatha Dé Danann as miotaseolaíocht na nGael.^[1]

Déithe Gaelacha

Fireann

Ábartach
Abcán
Abhean
Áed
Aengus
Ailill Angubae
Aillen
Amergin Glúingel
Aí mac Ollamain
Balor
Bith - athair Céadtach
Bodhbh Dearg
Bres
Brian, Iuchar agus Iucharba
Builg - dia na bhFear Bolg
Cermait
Cian
Cichol
Conand
Corb
Creidhne
Crom Cruach
An Dagda (Dáire)
Dian Cécht
Donn
Ecne
Elatha
Goibniu
Labraid
Lén
Ler
Luchtaine
Lugh
Mac Cuill
Mac Cecht
Mac Gréine
Manannán mac Lir
Miach
Midir
Mug Ruith
Neit, dia an chogaidh, fearr chéile Neamhna agus/nó Badb
Nuadha Airgeadlámh (Nechtan, Elcmar)
Ogma
Seonaidh
Tethra
Tuireann (Delbáeth)

Baineann

Achall - iníon Chairbre Nia Fer
Achtland - banríon daonna a d'éirigh ina síde na dTuatha Dé Danann
Aibell - bandia cosanta Dhál Chais
Aimend - iníon Aonghasa Bolg
Aoife - máthair Connla
Áine - bandia an tsamhraidh, an tsaibhris agus an fhlaithis
Airmed - bandia leighis agus luibheolaíochta^[2]
Anu - bandia an domhain agus torthúlachta^[3]
Banba, Ériu & Fódla - deirfiúracha, bandéithe eapainmneacha na hÉireann
Bec - bandia nasctha le tobar draíochta
Bébinn (Béfind) - bandia breithe, nó bandia underworld i miotaseolaíocht na nGael agus na Breataine Bige
Bé Chuille - bandraoi maith
Bláthnat - iníon rí, bean chéile Chú Roí agus leanann a chéile comhraic, Cú Chulainn
Bodhmall - bandraoi, iníon le Cumhall, máthair altrama Fhionn
Boann - bandia na habhann
Brigit - bandia filíochta, leighis, na ngaibhne agus an earraigh. Bhí beirt deirfiúracha aici den ainm céanna, forming a triad of goddesses^[4]
Caillech (Beira, Biróg) - cailleach dé, bandia cruthaíochta, aimsire agus sinsearachta, aitheanta mar "Banríon an Gheimhridh" in Albain
Canola - aireagóir an chláirsigh, bandia ceoil, inspiration agus aislingí
Carman - banlaoch agus sorceress as Athens
Cessair - ceannaire na gcéad lonnaitheoirí in Éirinn
Cethlenn - banfháidh, bean chéile Bhalair
Clídna - banríon na mbánsidhe, bandia uaireanta a grá agus áille, patrún Chorcaí
Clothru - iníon Eochach Feidhligh, máthair (agus aintín) Lughach
Danu - iníon Delbáeth, máthair Bhriain, Iuchair agus Iucharba
Deichtine, Dechtere - deirfiúr Chonchúir mhic Neasa, mháthair Chú Chulainn
Deirdre - an banlaoch tragóideach is cáiliúla dá bhfuil ann b'fhéidir sa lá atá inniu ann
Ernmas - máthair Éirinn, Bhanba agus Fhódla; Bhabha agus Mhacha; agus Mhór-Ríoghna i measc eile
Étaín - banlaoch an scéil Tochmarc Étaíne
Ethniu (Ethliu) - iníon Bhalair, ceannaire na bhFomhórach, agus máthair Lugha
Fand - feicthe uair amháin mar éan mara, bean chéile Mhanannáin
Finnabair - iníon Ailealla agus Meabha, spéirbhean fíorálainn a bhí ina cúis na céadta básanna i mbun catha
Finnguala - iníon Lir na dTuath Dé Danann, curtha faoi mhaithe ag a leasmháthair bheith ina eala le 900 bliain go dtí gur shábháil Lairgrean í
Flidais - bandia bólachta agus torthúlachta, bean chéile an Ardrí, Adamair
Fuamnach - chéad bhean chéile Mhidreach agus cailleach na dTuath Dé Danann, leanbh áiteanna an draoi, Bresal Etarlám
Gráinne - iníon Chormaic mhic Airt, geallta le Fionn mac Cumhaill, i ndiaidh sin le gaiscíoch Fhionn, Diarmaid ua Duibhne
Grian - bandia nasctha le Luimneach agus Cnoc Gréine, suite seacht míle ó Chnoc Áine
Lí Ban - iníon Aodha Abrat deirfiúr le Fand, feictear íi riocht faoláin
Macha - bandia flaithis, nasctha le cúige Uladh, go háirithe le hEamhain Mhacha. Ar cheann de thriúr deirfiúracha Mhór Ríoghna. Nasctha le talamh, torthúlacht, flaitheas, cogadh agus capaill.
Medb (Medb Lethderg) - banríon na gConnacht, ceanndána, uaillmhianach, glic agus ainrianta
Meas Buachalla - máthair an Ardrí, Conaire Mór
Mongfind - bandia na Samhna, deirfiúr Chriomthainn mhic Fhidaigh, bean chéile an Ardrí, Eochaid Mugmedón agus máthair a thriúr mac níos sine, Brión, Ailill agus Fiachra
Mór-Ríoghain, Badb & Nemain, triúr deirfiúracha, bandéithe flaithis agus cogaidh. Is féidir leo bás, cliseadh no bua i mbun cogaidh a thuar. Uaireanta, luaitear Mór-Ríoghain na trí déithe mar bhandia amháin. Feictear í mar phréachán, trí phréachán, bó, mac tíre nó eascann.
Mór Mumhan (Mugain) - bandia flaithis an chúige, go háirithe na nEoghanacht, iníon an rí, Áed Bennán mac Crimthainn
Muireann Muncháem - máthair Fhionn mhic Cumhaill^[5]
Niamh Chinn Óir - bean neamhshaolta a thug Oisín léi chuig Tír na nÓg le 300 bliain
Plúr na mBan - iníon álainn Oisín agus Niamh
Sadhbh - máthair Oisín le Fionn mac Cumhaill, eilit
Tailtiu - iníon rí na Spáinne, bean chéile Eochach mhic Eirc, mháthair altrama Lugha
Tlachtga - iníon an phríomhdhraoi, Mug Ruith
Uirne - deirfiúr Mhuirne

Tagairtí

↑ ^1.0 ^1.1 "History of Gods" . EnCognitive.com.
↑ "Encyclopedia of ancient deities" (2000). Chicago: Fitzroy Dearborn.
↑ "The Routledge dictionary of gods, goddesses, devils and demons" (2004). London: Routledge.
↑ "The religion of the ancient Celts" (2009). Auckland, N.Z.: Floating Press.
↑ "Muirenn Muncháem".

[Nguyen-1] 1.0 ^1.1 "History of Gods" . EnCognitive.com.

[Coulter151-2] "Encyclopedia of ancient deities" (2000). Chicago: Fitzroy Dearborn.

[Routledge-3] "The Routledge dictionary of gods, goddesses, devils and demons" (2004). London: Routledge.

[4] "The religion of the ancient Celts" (2009). Auckland, N.Z.: Floating Press.

[oxford-5] "Muirenn Muncháem".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]