An difríocht idir athruithe ar: "Asma"
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Líne 1:
[[Íomhá:Asthma attack-airway (bronchiole) constriction-animated.gif|thumb|Ionsaí plúchadh]]
Is
[[Íomhá:Asthma.webm|mion|Cúiseanna]]
[[Íomhá:Asthma in Children- Working Together to Get it Under Control.webm|mion|CDC]]
==
Istigh sna scamhóga tá feadáin bhídeacha a leathann amach ar a dtugtar aerbhealaí a iompraíonn aer isteach in aershaic bheaga (nó ailbheolaí) agus amach astu agus ocsaigin á malartú do dhé-ocsaíd charbóin. Laistigh dá mballaí tá matáin ag na haerbhealaí (nó feadáin bhroinceacha) agus ciseal de líneáil. I gcás asma, éiríonn na haerbhealaí níos cúinge ná mar is gnách agus dá bhrí sin tá sé níos deacra don aer dul isteach sna scamhóga agus leis an aer a easanálú.<ref name=":1" />
[[Íomhá:Using an inhaler.webm|mion|análóirí]]D’fhéadfadh aerbhealaí atá mothálach agus athlasta a bheith ag leanaí agus daoine óga a bhfuil asma orthu. Is féidir le rudaí a spreagann tús leis an riocht seo cur isteach ar na haerbhealaí seo.
Fáisceann na matáin timpeall bhallaí na n-aerbhealaí agus éiríonn na haerbhealaí níos cúinge. Athlasann líneáil na n-aerbhealaí agus atann sí. Go minic bíonn múcas greamaitheach nó réama ann.<ref name=":1" />[[Íomhá:Using a metered dose inhaler one to two inches from mouth.webm|mion|análóirí]]
* [[Galar]] ailléirgeach timpeall 50% de na cásanna den ghalar seo, go mór mór maidir le páistí. ▼
* Galar neamhailléirgeach a tharlaíonn do dhaoine fásta go príomha, go minic mar thoradh ar [[Slaghdán|shlaghdán]] trom. Giorra anála a bhuaileann duine, a fhéadfaidh leanúint ar feadh laethanta, fiú míonna. ▼
=== Tréithe ===
Sa dá chás éiríonn an [[traicé]], na broincíní, na broincíní scamhógacha is na duchtanna [[Ailbheolach|ailbheolacha]] isteach sna hailbheolais féin, an-íogair. Laghdaíonn an trastomhas i gcás gach ceann de na píobáin sin. ▼
Tá éagsúlacht sa chineál asma a bhíonn ar dhaoine. Cé go bhféadfadh casacht nó cársán anois is arís, d’fhéadfadh siomptóim níos troime a bheith ag daoine eile. I gcásanna áirithe an t-aon siomptóm asma a d’fhéadfadh a bheith ann ná an chasacht.
▲
Is measa a bhíonn
An té a mbíonn asma air bíonn a anáil dá bhaint de uaireanta.
[[Íomhá:
== Eipidéimeolaíocht ==
[[Íomhá:Asthma global prevalence.png|mion|Eipidéimeolaíochtː tá ag méadú ar líon na gcásanna in Éirinn]]
Ní raibh asma forleathan i [[1900]]. Ach sa bhliain 2004, bhí an galar ag timpeall 150 milliún duine ar fud [[An Domhan|an domhain]], agus faigheann timpeall 180,000 duine bás dá bharr sa domhan gach bliain. ▼
[[Íomhá:Flyer and advert for "Potter's Asthma Cure" Wellcome L0040548.jpg|mion|1910]]
▲Ní raibh asma forleathan i [[1900]] (bhí an [[eitinn]] ann). Ach sa bhliain 2004, bhí an galar ag timpeall 150 milliún duine ar fud [[An Domhan|an domhain]], agus faigheann timpeall 180,000 duine bás dá bharr sa domhan gach bliain.
I Meiriceá tá sé ag 7.3% den phobal faoi 18 mbliain d'aois, agus 4.9% den phobal os a chionn sin. I [[1980]]-1995 d'éirigh na céatadáin sin 3.8% is 2.6% faoi seach. Tá sé ag scaipeadh ina eipidéim, go mór mór i dtíortha forbartha [[Iarthar na hEorpa|an iarthair]]. Is mó an seans go mbeidh an plúchadh ag páiste bheirt tuismitheoirí a bhfuil an galar acu, ach ní leor é sin chun an méadú ar tharlú an ghalair a mhíniú.
== Cúiseanna ==
[[Íomhá:Meet three winners with asthma! (6946673313).jpg|mion|National Asthma Education Program [1991]]]
Tá éagsúlacht sa chineál asma a bhíonn ar dhaoineː
▲* Galar neamhailléirgeach a tharlaíonn do dhaoine fásta go príomha, go minic mar thoradh ar [[Slaghdán|shlaghdán]] trom. Giorra anála a bhuaileann duine, a fhéadfaidh leanúint ar feadh laethanta, fiú míonna.
Meastar go bhfuil baint éigin leis ag an gcaoi a bhfanann páistí istigh sa teach níos mó, agus a nochtar iad an iomarca d'[[Ailléirge|ailléirgin]]í an [[Teaghlach|teaghlaigh]]: fíneoga an deannaigh, [[sail chnis]] an chait is eile. Tá [[Truailliú|truailleáin]] san aer a chuireann tús leis freisin. I ndaoine fásta, spreagann ionfhabhtuithe taomanna asma go minic.
== Cóir leighis ==
Line 31 ⟶ 39:
Bíodh is gur casta an galar é agus cúiseanna éagsúla leis, tugann córacha leighis atá bunaithe ar [[Stéaróideach|stéaróidigh]] a ionanálaítear an-fhaoiseamh. Ach ní mór an [[Cóir leighis|chóir leighis]] chomh maith leis an ngléas ionanálaithe a bheith ag duine nuair a bhíonn gá leo.
Déanann aclaíocht agus gníomhaíocht choirp maitheas do gach duine, leanaí nó daoine fásta a bhfuil asma orthu.
== Sláinte poiblí ==
Line 36 ⟶ 46:
== Plúchadh in Éirinn ==
Tá ag méadú ar líon na gcásanna in Éirinn le déanaí. Áirítear go raibh 470,000 duine ag fulaingt le hasma in Éirinn sa bhliain 2018.<ref name=":0" /> I [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]], meastar go mbíonn gnéithe éigin den ghalar seo ag níos mó ná 20% de pháistí d'aois 13-14.
=== "Beating Breathlessness" ===
Is clár tacaíochta féinbhainistíochta sé seachtaine é ''Beating Breathlessness'' a sheachadtar trí théacs chomh maith le seirbhís teachtaireachtaí meandaracha pearsantaithe faoi stiúir altra a sheachadtar tríd an ardán WhatsApp.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/ga/foilsiuchan/beating-breathlessness-feabhsaionn-tacaiocht-whatsapp-do-asma-faoi-stiuir-altrai-fein-bhainistiocht-an-choinnill/|teideal=Beating Breathlessness - Feabhsaíonn tacaíocht WhatsApp do Asma faoi stiúir altraí féin-bhainistíocht an choinníll|language=ga|work=www.gov.ie|dátarochtana=2021-05-04}}</ref> Cuideoidh ''Beating Breathlessness'' le daoine a riocht a thuiscint agus a bhainistiú níos fearr.
Line 54 ⟶ 64:
* EPA. Is comhlacht reachtúil í an Ghníomhaireacht um. Chosaint Comhshaoil (GCC) atá freagrach as cosaint timpeallachta in Éirinn. ̟=> [https://www.epa.ie/pubs/reports/air/quality/Caighdean%20an%20Aeir%20in%20Eirinn%202012.pdf Caighdeán Aeir in Éirinn 2012]
* [https://www.asthma.ie/ Cumann Asma na hÉireann]
== Tagairtí ==
| |||