An difríocht idir athruithe ar: "André-Marie Ampère"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 1:
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Fisic|Fisiceoir]] agus [[matamaiticeoir]] [[An Fhrainc|Francach]] ab ea '''André-Marie Ampère''' ([[20 Eanáir]]
Rinne Ampère [[taighde]] ar [[leictridinimic]] agus an gaol idir [[leictreachas]] is [[maighnéadas]]<ref>Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)</ref>. Shaothraigh sé bealaí chun [[sruth leictreach]] a thomhas. Dhíothraigh sé [[dlí Ampere]] i 1827 le cur síos ar an réimse ciorclach maighnéadach a thimpeallaíonn sreang sruthiompartha. Tá aonad an tsrutha leictrigh ([[SI]]), an t-[[aimpéar]], ainmnithe as.[[Íomhá:Andre-Marie Ampere.jpg|clé|mion|F. Tonnelat]]
==
Rugadh é i [[Lyon]], sa Fhrainc, agus bhí cónaí ar sa sráidbhaile, Poleymieux-au-Mont-d'Or, ón mbliain [[1775]] go [[1836]]. Mar pháiste éachtach, bhí an-suim aige i bhfoghlaim agus eolas a aimsiú ó aois óg, deirtear gur úsáid sé clocha agus brioscaí le suimeanna móra a dhéanamh amach, sular fhoghlaim sé a chuid uimhreacha. [[File:Ampère - Essai sur la philosophie des sciences, 1838 - 3912601 323893 1 00011.tif|thumb|''Essai sur la philosophie des sciences''|clé]]
Thosaigh a athair ag múineadh [[Laidin]]e dó, ach stop sé nuair a bhí sé soiléir go raibh sé níos fearr ag an mata. Chun saothar [[Euler]] agus [[Bernoulli]] a thuiscint, bhí air an Laidin a fhoghlaim pé scéal é.
Sa bhliain [[1796]] bhuail Ampère le [[Julie Carron]], iníon ghabha a bhí ina chónaí in aice le [[Lyon]]. Sa bhliain [[1799]] pósadh iad. Ón mbliain [[1796]] ar aghaidh, mhúin Ampère an [[matamaitic]], [[Ceimic|an cheimic]] agus teangacha. Sa bhliain [[1801]] chuaigh sé go [[Bourg]], le bheith mar ollamh le fisic agus ceimic. D'fhán a bhean chéile breoite agus a mhac óg (Jean Jacques Ampère) ag Lyon. Fuair sí bás sa bhliain [[1804]], agus bhí an-tionchar ag a báis air. Sa bhliain chéanna, ceapadh é mar ollaimh mata sa [[Meánscoil|lycée]] i Lyon.
== Ranníocaíocht do fisic agus eile ==
[[Íomhá:Ampere.JPG|clé|mion|[[Reilig]] Montmartre inniu]]
Tá clú agus cáil ag Ampère i gcúrsaí eolaíochta de bharr an nasc a rinne sé idir [[leictreachas]] agus [[maighnéadas]] , agus ag chuir tús le staidéar an leictreamaighnéadais. Ar an [[11 Meán Fómhair]], [[1820]] chuala Ampère faoi aimsiú [[H. C. Ørsted]], go ndéanann sruth voltach gníomh ar snáthaid maighnéadach. Seachtain ina dhiaidh sin, léirigh Ampère páipéar ag míniú céard a bhí ag tarlú ansin.
Lean Ampère ag staidéar ar an leictreamaignéadas, agus d'fhionn sé teoiric mhatamaiticiúil a mhínigh na heachtraí a bhí feicthe cheana féin agus a réamhaithrigh rudaí nua freisin.
Line 20 ⟶ 19:
Fuair Ampère bás i [[Marseille]] agus cuireadh é sa Cimetière de Montmartre, i b[[Páras]].
== Féach freisin ==
* [[Jean Baptiste Biot]]
* [[Michael Faraday]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Fisiceoirí Francacha|Ampère, André-Marie]]
| |||