An difríocht idir athruithe ar: "Leibhéal fuinnimh"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
|||
Líne 10:
Má tá adamh, ian, nó móilín ag an leibhéal fuinnimh is ísle is féidir, deirtear go bhfuil sé féin agus a leictreoin sa bhunstaid. Má tá sé ar leibhéal fuinnimh níos airde, deirtear go bhfuil sé flosctha, nó go bhfuil aon leictreon a bhfuil fuinneamh níos airde acu ná an bhunstaid flosctha. Má tá níos mó ná staid mheicniúil chandamach amháin ag an bhfuinneamh céanna, tá na leibhéil fhuinnimh “díchineálach”. Tugtar leibhéil fhuinnimh díchineálacha orthu ansin.
== Míniú ==
[[File:Hydrogen Density Plots.png|thumb|[[Tonnfheidhm|Tonnfheidhmeanna]] adaimh hidrigine, a thaispeánann an dóchúlacht go bhfaighidh tú an leictreon sa spás timpeall an núicléas. Sainmhíníonn gach staid chónaitheach leibhéal sonrach fuinnimh an adaimh.]] Eascraíonn leibhéil chandamaithe fuinnimh ón ngaol idir fuinneamh an cháithnín agus a [[Tonnfhad|thonnfhad]]. Maidir le cáithnín gaibhnithe mar [[leictreon]] in [[adamh]], tá foirm na toinne seasta ag an [[tonnfheidhm]]. <ref name="Tipler">{{cite book
| last1 = Tipler
| first1 = Paul A.
Líne 32:
==== Leibhéal fuinnimh na staide fithisí: adamh/ian le núicléas + leictreon amháin ====
Glac leis go bhfuil leictreon amháin i
: <math>E_n = - h c R_{\infty} \frac{Z^2}{n^2} </math>
(idir 1 [[Leictreonvolta|eV]] agus 10<sup>3</sup> eV, de ghnáth), áit a bhfuil R<sub>∞</sub> mar tairiseach Rydberg, is í ''Z'' an [[uimhir adamhach]], is í ''n'' an phríomhuimhir chandamach, is í ''h'' [[tairiseach Planck]], agus ''c'' [[luas an tsolais]]. Maidir le hadaimh (iain) atá cosúil le hidrigin amháin, braitheann leibhéil Rydberg ar an bpríomhuimhir chandamach ''n''.
Faightear an chothromóid seo trí fhoirmle Rydberg d'aon dúile cosúil le hidrigin (a thaispeántar thíos) a chomhcheangal le ''E = hv = hc/λ'', ag glacadh leis gurb í an phríomhuimhir chandamach ''n'' thuas =''n''<sub>1</sub> i bhfoirmle Rydberg agus ''n''<sub>2</sub> = ∞ (príomhuimhir chandamach den leibhéal fuinnimh as a shíolraíonn an leictreon, nuair a astaíonn sé fótón). Díorthaíodh foirmle Rydberg ó shonraí [[Speictream astúcháin|astaíochtaí speictreascópacha]] eimpíreacha.
:<math>\frac{1}{\lambda} = RZ^2 \left(\frac{1}{n_1^2}-\frac{1}{n_2^2}\right)</math>
Is féidir foirmle choibhéiseach a dhíorthú go meicniúil ó chothromóid Schrödinger, atá neamhspleách ó thaobh ama, le
====Idirghníomhaíochtaí leictreon-leictreon in adaimh====
Má tá níos mó ná leictreon amháin timpeall an adaimh, ardaíonn idirghníomhaíochtaí leictreon-leictreon an leibhéal fuinnimh. Is minic a dhéantar faillí de na hidirghníomhaíochtaí seo má tá forluí spásúil de thonnfheidhmeanna an leictreoin íseal.
Maidir le hadaimh il-leictreon, bíonn idirghníomhaíochtaí idir leictreoin ina gcúis nach bhfuil an chothromóid roimhe seo cruinn a thuilleadh mar a luaitear go díreach le Z mar an [[uimhir adamhach]]. Bealach simplí (cé nach bhfuil sé iomlán) chun é seo a thuiscint is ea mar éifeacht dhíonta, nuair a fheiceann na leictreoin sheachtracha núicléas éifeachtach de lucht laghdaithe, ós rud é go bhfuil na leictreoin laistigh nasctha go docht leis an núicléas agus go gcuireann siad a lucht ar ceal go páirteach. Mar thoradh air seo, déantar leasú garbh nuair a chuirtear lucht núicléach éifeachtach a shiombailítear mar ''Z''<sub>eff</sub> atá ag brath go mór ar an bpríomhuimhir chandamach, in ionad Z.
: <math>E_{n,l} = - h c R_{\infty} \frac{{Z_{\rm eff}}^2}{n^2} \ </math>
I gcásanna den sórt sin, bíonn tionchar ag na cineálacha fithiseán (arna gcinneadh ag an chandamuimhir asamatach ℓ) chomh maith lena gcuid leibhéal laistigh d'éifeacht mhóilíneach ''Z''<sub>eff</sub>, agus dá bhrí sin bíonn tionchar acu freisin ar leibhéil éagsúla fuinnimh leictreon adamhach. Cuireann prionsabal Aufbau, maidir le hadamh a líonadh le leictreoin le haghaidh cumraíochta leictreon, na leibhéil éagsúla fuinnimh seo san áireamh. Le haghaidh adaimh a líonadh le leictreoin sa bhunstaid, líontar na leibhéil fhuinnimh is ísle ar dtús agus tá siad ag teacht le [[prionsabal eisiaimh Pauli]], [[prionsabal Aufbau]], agus [[riail Hund]].
==Tagairt==
| |||