An difríocht idir athruithe ar: "Bolcán (miotaseolaíocht)"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
 
Líne 1:
{{Glanadh}}[[Íomhá:Vulcan (Bissen).jpg|250px|thumb|''Bolcán '' (1838), ag Herman Wilhelm Bissen (1798-1868). Dealbhóireacht sa Mhúsaem Thorvaldsen, [[Cóbanhávan]].]]
Is é '''Bolcán''' ([[An Laidin|Laidin]]:''Volcānus'', ''Volchanus'', ''Volkanus'') dia na tine,<ref name=dumezil>{{cite book |author=Georges Dumézil |author-link=Georges Dumézil |others=trans. Philip Krapp |title=Archaic Roman Religion: Volume One |orig-year=1966 |year=1996 |publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=0-8018-5482-2|pages=320–321 }}</ref> lena n-áirítear tine na [[bolcán]], [[Fásach|fásaigh]], oibriú miotail agus obair cheárta i sean-reiligiún agus miotas na Róimhe. Is minic a léirítear é le casúr gabha.<ref>Corbishley, Mike "Ancient Rome" Warwick Press 1986 Toronto.</ref> Ba é an '''Vulcanalia''' [[Féilte Rómhánaigh|an fhéile]] bhliantúil a tionóladh 23 Lúnasa ina onóir. Is é a mhacasamhail Gréagach ná [[Héafaestas]] ([[An tSean-Ghréigis|Gréigis]]; φαιστος, ''Hēphais''")., dia na tine agus na ngaibhneachtaí. I reiligiún na nÉatrúscach, samhlaítear é le Sethlans.
 
Baineann Bolcán leis an gcéim is ársa den reiligiún Rómhánach: taifeadann Varro, an scoláire agus scríbhneoir ársa Rómhánach, agus ''Annales maximi'' á lua aige, gur thiomnaigh an rí Titus Tatius altarsaltóirí do shraith déithe lena n-áirítear Bolcán.<ref>Varro ''De Lingua Latina'' V, X: "...Et arae Sabinum linguam olent, quae Tati regis voto sunt Romae dedicatae: nam, ut annales dicunt, vovit Opi, Florae, Vediovi Saturnoque, Soli, Lunae, Volcano et Summano, itemque Larundae, Termino, Quirino, Vortumno, Laribus, Dianae Lucinaeque...".</ref>
 
De réir na miotaseolaíochta, ba é '''Bolcán''' dia na tine ( [[An Laidin|Laidin]] : ''Volcānus'' nó ''Vulcānus'' ), lena n-áirítear tine na mbolcán, miotalóireacht , agus cearta, i reiligiún agus miotas, na Róimhe ársa. Is minic a chuirtear bolcán in iúl le casúr an ghabha. Ba í an Vulcanalia an fhéile bhliantúil a reáchtáladh ar an 23 Lúnasa , ina onóir. Dia tine agus gabha Gréagach a bhí cosúil le Haephastus (Gréigis; φαιστος, Hēphais"). Sa reiligiún Etruscan, tugtar Sethlans air.
 
Baineann Bolcán leis an gcéim is ársa den reiligiún Rómhánach. Tugann [[Marcus Terentius Varro|Varro]], scoláire agus scríbhneoir na Sean-Róimh, le fios, agus é ag tagairt don [[Annales maxi|Annales maximi]], gur thiomnaigh an rí [[Titus Tatius]] altóirí do shraith déithe, Bolcán san áireamh.<ref>Varro ''De Lingua Latina'' V, X: "...Et arae Sabinum linguam olent, quae Tati regis voto sunt Romae dedicatae: nam, ut annales dicunt, vovit Opi, Florae, Vediovi Saturnoque, Soli, Lunae, Volcano et Summano, itemque Larundae, Termino, Quirino, Vortumno, Laribus, Dianae Lucinaeque...".</ref>.
==Sanasaíocht==
Tá bunús an ainm doiléir agus ina ábhar conspóideconspóideach. D'áitigh traidisiún na Rómhánach go raibh sé bainteach le focail Laidineacha ceangailte le tintreach (fulgur, fulgere, fulmen)<ref>Varro ''Lingua Latina'' V, 10: "Ignis a gnascendo, quod huic nascitur et omne quod nascitur ignis succendit; ideo calet ut qui denascitur cum amittit ac frigescit. Ab ignis iam maiore vi ac violentia Volcanus dictus. Ab eo quod ignis propter splendor."</ref>, agus da réir sin go raibh sé bainteach le lasracha. Tacaíonn obair [[Walter William Skeat]] leis an tuiscint seo, agus tugann a fhoclóir sanasaíoch le fios go
gciallaíonn sé 'loinnir' (Béarla; 'lustre')..<ref>W. W. Skeat ''Etymological Dictionary of the English Language'' New York 1963 (first published in 1882) s.v. ''volcano'': "cf. Sanskrit varchar-s: lustre".</ref>