An difríocht idir athruithe ar: "An Gorta Mór"

Is é '''an Drochshaol''' nó '''Gorta Mór na hÉireann''' an gorta a bhuail [[Éire]] ón mbliain [[1845]] ar aghaidh agus a mharaigh is a ruaig as an tír cuplacúpla milliún Éireannach. Tháinig galar dubh – an [[fungas]] úd ''Phytophora infestans'' – ar na [[práta]]í ar fud na hÉireann, agus bhí formhór na ndaoine bochta i dtuilleamaí an phráta mar bhia, fuair na sluaite acu bás. An t-éag mór seo agus an imirce millteanach a lean é, scrios siad na struchtúir shóisialta a bhí ina gcrann taca don [[Ghaeilge]] go dtí sin, agus dá thoradh sin, thosaigh an teanga ag cúlú go dtí nach raibh ach iarsmaí beaga fágtha di sna Gaeltachtaí ar chósta thiar na tíre. Ní raibh na húdaráis fonnmhar bia a sholáthar do lucht an ocrais, rud a mhéadaigh ar an ngéarchéim.

:''De réir mar a chuala mé faoin ngalar, tháinig sé de léim oíche nó cuplacúpla oíche. Bhuail smol dubh na barraí agus leáigh siad ar shiúl, agus lobh siad i ndeireadh Mhí Iúil. Ní raibh a fhios ag na daoine cén fáth nó cén chaoi ar tháinig an dúchan ar na prátaí i dtosach san am a chonaic siad é sin, ach bhí a fhios acu nach raibh sé go maith. D'imigh an aimsir thart go raibh sé in am a bheith ag baint na bprátaí i ndeireadh an Fhómhair, agus ní raibh na prátaí baol ar a bheith chomh maith nó leath chomh maith agus a bhídís na blianta roimhe sin. Ach mar a bhí siad, baineadh iad agus cuireadh i bpoill iad, agus is amhlaidh mar a bhí sé, lobh siad sna poill tar éis iad a bhaint, agus uaidh sin amach riamh ó sin, bhí siad ag lobhadh de réir a chéile agus ní raibh siad ag fás riamh ó sin chomh maith agus a bhí siad roimh an ngalar agus roimh an Drochshaol.''<ref>Sliocht as ''Glórtha ón Ghorta - Béaloideas na Gaeilge agus an Gorta Mór''. In eagar ag Cathal Póirtéir. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1996. (Litriú caighdeánaithe.)</ref>

Maidir leis na hÉireannaigh Óga, chuaigh siadsan go mór chun radacachais i bhfianaise an Drochshaoil. Sa bhliain 1847, d'fhoilsigh Séamus Fionntán Ó Leathlobhair sraith altanna ag áitiú ar na tionóntaí éirí amach agus ruaigeadh a chur ar na tiarnaí talún. Bhí [[Seán Mistéal|Seán Ó Mistéil]], arís, ag gríosú na scológ chun na tiarnaí talún a dhiúltú faoi chíos. In Earrach na bliana 1848, thosaigh na hÉireannaigh Aontaithe ag ullmhú ceannairce, agus d'éirigh siad amach i mBaile an Gharraí, [[Contae Thiobraid Árann]], ar an [[29 Iúil]] [[1848]]. Ní raibh ann i ndáiríre ach eachtra ghreanntragóideach, áfach. Thug na ceannairceoirí cuplacúpla óráid uathu, ach nuair a tuigeadh do na bochta nach raibh bia ar bith á dháileadh, d'ionsaigh siad na ceannairceoirí le greidimíní a thabhairt dóibh. Ina dhiaidh sin, ní bhfuair na péas deacair iad a chloí ná a chimiú.