|
Chloígh Ivan an dá Chánacht mhóra, Kazan agus Astrakhan, sna 1550idí, ach níor bhac sé leis an g[[Cánacht na Crimé|Crimé]], nó bhí an leithinis seo faoi choimirce Shabhdán na Tuirce, a bhí ina thiarna chomh cumhachtach dainséarach agus gurbh eagal le hIvan féin é.
Ba le linn Ivan a cuireadh tús le gabháltas na Sibéire. Bhronn ÍobhánIvan tailte móra in oirthear na Rúise - arbh ionann é ag an am agus na Sléibhte Úralacha, teorainn na hEorpa is na hÁise - ar thráchtálaí shaibhir dar shloinne Stroganov. Bhí súil ag Ivan go dtabharfadh Stroganov an áit chun míntíreachais agus go dtógfadh sé poill mhianaigh ansin le salann a bhaint as an talamh. D'fhruiligh Stroganov arm príobháideach lena chuid tailte a chosaint agus chuir sé cath ar na Tatáraigh agus na bundúchasaigh eile a raibh a chuid tailte ag críochantacht lena gcríocha. B'é ba toradh dó seo gur éirigh cogadh idir na Tatáraigh áitiúla agus díormaí Stroganov. De réir a chéile d'éirigh le Yermak, taoiseach Cosacach a bhí ina cheann urra ar thrúpaí Stroganov, an oiread sin talamh a dhéanamh san Oirthear agus gur gabháltas ann féin a bhí ann. Is é an rud a tharraing an gabháltas seo ina dhiaidh ná caidreamh le pobail agus le dreamanna nua, ar nós treibheanna beaga d'fháiteallaithe a rabhraibh craicinn fhionnaidh le ceannacht uathu. Mar sin, chuir lucht gnó na Rúise suim sna seansanna úra san Oirthear, agus iad ag tabhairt aghaidh ar an tSibéir de réir a chéile.
Ar ndóighendóigh, ní i bhfaiteadh na súl a tháinig borradh ar an trádáil Shibéireach: forbairt fhadaraíonach a bhí i gceist le feachtas Yermak féin, gan aon trácht a dhéanamh ar an ngabháltas iomlán ar an tSibéir. Dáiríribh, bhí an imirce go dtí an tSibéir inchomparáide ar go leor bealtaí leis an dóigh ar ghabh na Meiriceánaigh an t-"Iarthar Fiáin" ó na hIndiaigh. - Thairis sin, ba tréimhse mhór bhorrtha í tréimhse Ivan i gcúrsaí trádála ar dhóigheanna eile fosta, agus naisc úra á gceangal leis an Eoraip féin chomh maith leis an Áis.
Bhí cogadh ar na bacáin leis na Sualannaigh fosta. Bhí teorainn thoir na Sualainne - agus í suite fiarthrasna na Fionlainne - sainithe an chéad uair riamh ins ansa chonradh síochána a shocraigh Novgorod agus an tSualainn ins ansa bhliain 1323, ach de réir a chéile bhí an tSualainn éirithe as an teorainn seo a urramú, agus áitribh mhíntíreachais á mbunú ag feirmeoirí ón taoibhtaobh ShualannachSualannach den teorainn ar an taoibhtaobh eile. D'éirigh ina chogadh eadaridir an dá thír seo ins ansa bhliain 1555, ach tháinig deireadh leis i gceann dhá bhliain gan aon athrú a theacht ar na teorainneacha, ná aon bhuanfhuascailt a theacht ar na fadhbanna ba bhun leis an chogadhgcogadh. Bhí an Rúis agus an tSualainn le cogadh i ndiaidh cogaidh a chur ar a chéile ins nasna haoiseanna a bhí le theachtteacht, agus an Fhionlainn á satailt go minic ag na saighdiúirí.
Nuair a bhí an tsíocháin ar bun i ndiaidh an chogaidh áithridáirithe seo, chúngraighchúngaigh díormaí ÍobhánIvan ar áit eile, mar atá, ar an dún udaíúd Narva in oirthear na hEastóine. Ba leis na Ridirí Teotanacha an Eastóin ins ansan am seo, ach bhí na Ridirí féin in adharca a chéile, go háithridháirithe nuair a d'éirigh eatarthu fáfaoi chúrsaí an Reifirméisin agus iad ag teacht crosach ar a chéile fánfaoin chineálgcineál creidimh ab fhearr.
Ghabh an Rúis píosa maith d'Oirthear na hEastóine ins ansa bhliain 1558, agus chuaigh an chuid eile de na tíortha Baltacha i dtuilleamaí na gcomharsanachgcomharsan eile le cosaint agus díonadh a fháil ar an Rúis. Mar sin a fuair an tSualainn, an Danmhairg agus ríocht dhúbailte na Polainne is na Liotuáine an chéad fhód ins ansan Eastóin agus an Laitvia.
D'éirigh le hÍobhánhIvan tionchar ínteachtéigin a fháil ar ghabháltaisí Baltacha na Danmhairge frídtríd an phrionsabprionsa áitiúil Dhanmhargach a bhladar chun géillsineachta le tuilleadh tailte a ghealladh dó mar fheod. Mhair an chogaíocht i gcónaí eadaridir an tSualainn agus an Rúis ins nasna tíortha Baltacha, áfach. Le teacht an rí UngáirighUngáraigh [[Stiofán Batory]] i seilbh choróin na Polainne sa bhliain 1575, chuir na Polannaigh a ladar ins ansa chogadh seo freisin. Ansin, bhí an Rúis sáraithe ag a cuid námhad, go háithridháirithe nuair a nocht fórsaí Tatáracha na Crimé ag geaftaígeataí Mhoscó, i mbreis ar a rabhraibh ar siúl ag na naimhde ins an IartharIartharacha. Shocraigh na Rúisigh síocháin leis an PholainnbPolainn ins ansa bhliain 1582, ach mhair an cogadh tamall eile leis na Sualannaigh in ainneoin iarrachtaí le sos cogaidh a chur ar bun: níor socraíodhtháinig nadeireadh cúrsaíleis an gcogaíocht ar an gcathéadan áirithe sin ach le [[síocháin Täysinä]] ins ansa bhliain 1595.
Níorbh iad a chuid cogaíochacogaí leis na tíortha coimhthíocha a thabhaigh a leasainm d'ÍobhánIvan Uafásach, ach an cogadh a chuir sé ar mhuintir a thíre féin taobh istigh de stát Mhoscó. B'iad na huaisle - na Boigheáraigh - ba mhó a bhí thíos le polasaithe ÍobhánIvan, nó chaní rabhraibh aon mhuinín aige astu siúd. Chuir ÍobhánIvan le chéile cineál rúnseirbhís phearsanta dá chuid féin, na hOipritsnícíh''Oprichniki'', le cumhacht na mBoigheárach a chloí. B'ionann sin agus géarleanúint mhíthocaireach ina bhfuair na slóitesluaite móra de dhaoiní bás, agus ní Boigheáraigh amháin a bhí á marú. Theann lámh láidir ÍobhánIvan comhchomh dian dána dásachtach ar na Boigheáraigh agus gur thogair cuid mhór acu a gcuid tailte a thréigbheáiltthréigean agus tearmann a lorg ar imeall na ríochta.
Fear mór foréigin agus fiántais a bhí in ÍobhánIvan Uafásach ina shaol phríobháideach féin, comhchomh maith leis na polasaithe. Mar sin, ag druidim chun deiridh dá shaol, mharaigh sé an mac ba sine aige, a ríchomharba, le buille dá bhata nuair a d'éirigh geamhthroid eatarthu. (Dhathaigh an t-ealaíontóir Rúiseach Ilia[[Ilya RéipinRepin]] pioctúirpictiúr cliúiteachclúiteach den mhóitíf seo: ÍobhánIvan Uafásach i ndiaidh dó a mhac a mharú.) Bhí an oiread sin reiligiúndachta in ÍobhánIvan agus go mbagur nós leis breithiúnas aithrí a dhéanamh in éiric an éirligh a rinne sé ar a chuid namhad. Fuair sé bás sa bhliain 1584.
===Boiríos Godúnov agus Dmitrí Bréige===
|
