An difríocht idir athruithe ar: "Miocrorgánach"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 9:
Is féidir le gnáthóga an-difriúla a bheith ag miocrorgánaigh, agus maireann siad i ngach áit ó na poil go dtí an [[meánchiorcal]], [[Fásach|fásaigh]], [[Géasar|géasair]], [[Carraig|carraigeacha]] agus an domhainfharraige. Tá cuid acu oiriúnaithe le maireachtáil i ndálaí foircneacha cosúil le coinníollacha an-te nó an-fhuar, cuid eile do bhrú ard, agus cúpla, mar ''Deinococcus radiodurans'', do thimpeallachtaí ard-radaíochta. Is éard atá i miocrorgánaigh freisin na micribhithraí a fhaightear i agus ar gach orgánaigh ilcheallacha. Tá fianaise ann go raibh miocrorgánaigh i gcarraigeacha 3.45-billiún bliain d'aois na hAstráile tráth, an fhianaise dhíreach is luaithe den bheathral ar an Domhan.
Tá miocróib tábhachtach i gcultúr agus i sláinte an duine ar go leor bealaí, amhail bianna a [[Coipeadh|choipeadh]] agus [[Cóireáil camrais |séarachas a chóireáil]], agus chun breosla, einsímí agus comhdhúile bithghníomhacha eile a tháirgeadh. Is uirlisí riachtanacha iad miocróib sa bhitheolaíocht mar samhailorgánaigh agus baineadh úsáid astu i [[Cogaíocht bhitheolaíoch|gcogaíocht bhitheolaíoch]] agus i mbithsceimhlitheoireacht. Is comhpháirt ríthábhachtach den ithir thorthúil iad miocróib. Cuimsíonn miocrorgánaigh micribhithraí an duine, lena n-áirítear flóra riachtanach na bpoutóg. Is miocróib iad na pataiginí atá freagrach as go leor galair thógálacha agus, mar sin, is sprioc iad le bearta sláinteachais.
==Fionnachtain==
[[File:Anthonie van Leeuwenhoek (1632-1723). Natuurkundige te Delft Rijksmuseum SK-A-957.jpeg|thumb|upright|Ba é [[Antonie van Leeuwenhoek]] an chéad duine a rinne staidéar ar orgánaigh mhicreascópacha.]]
[[File:Spallanzani.jpg|thumb|upright|Ba é [[Lazzaro Spallanzani]] a léirigh nuair a bhí brat beirithe aige gur chuir sé sin deireadh le próiseas an lobhaidh.]]
===Réamhtheachtaithe ársa===
Pléadh an seans go bhféadfadh orgánaigh mhicreascópacha a bheith ann leis na céadta bliain sular thángthas orthu sa seachtú haois déag. Faoin séú haois RCR, chuir Jainigh na hIndia (mar atá inniu ann) in iúl go raibh orgánaigh bhideacha ann ar a dtugtar ''nigodas''. Deirtear gur rugadh na ''nigodas'' seo i mbraislí; maireann siad i ngach áit, lena n-áirítear coirp plandaí, ainmhithe agus daoine; agus ní mhaireann a saol ach ar feadh codán de soicind. De réir an cheannaire na Jaineach Mahavira, scriosann daonnaí na ''nigodas'' seo ar scála ollmhór, nuair a itheann siad, a anáil siad, a shuíonn siad, agus a bhogann siad.
Ba é an scoláire Rómhánach Marcus Terentius Varro chéad thug le fios go bhféadfadh galair a bheith ag leathadh ag orgánaigh nach bhfuil le feiceáil fós, ina leabhar ón gcéad haois RCR dar teideal ''De agri cultura'' (Gaeilge: ''I dTaobh na Talmhaíochta'') inar thug sé ''animalcules'' ar na créatúir neamhfheicthe, agus thug sé rabhadh gan teach a lonnú in aice le seascann.
:''...agus toisc go bhfuil créatúir bhídeacha áirithe ann nach féidir leis na súile a fheiceáil, a shnámhann san aer agus a théann isteach sa chorp tríd an mbéal agus an tsrón agus is cúis le galair thromchúiseacha iad.''<ref>Varro ''De agri cultura'' 1, xii Loeb</ref>
Kitab Al Qanûn fi Al-Tibb (Gaeilge: ''Canóin an Leighis'')
Sa leabhar ''Canóin an Leighis''(1020) ([[An Pheirsis|Peirsis]]: قانون در طب, ''Qanun-e dâr Tâb'' "Kitab Al Qanûn fi Al-Tibb"), mhol Avicenna go bhféadfadh an eitinn agus galair eile a bheith tógálach.
==Tagairtí==
| |||