An difríocht idir athruithe ar: "Alastair mac Colla Chiotaigh Mac Domhnaill"

Content deleted Content added
Viciln (plé | dréachtaí)
No edit summary
Viciln (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 1:
Saighdiúir a bhí in '''Alastair mac Colla Chiotaigh Mac Domhnaill''' (t.[[1610]]-[[1647]]) a bhain cáil amach mar gheall ar na cathanna a bhuaigh sé i gcuideachta Mharcas Montrós ar Chunúntóirí na [[Albain|hAlban]] sna blianta 1644-46.
 
== Óige Alastar ==
I gColbhasa na hAlban a rugadh Alastair, áit a raibh talamh ag a athair Colla Ciotach. Bhí airde agus neart thar an gcoitiantacht ann. Ruaig na Caimbéalaigh Colla Ciotach as Colabhsa i 1639 agus chuaigh said go [[Éire|hÉirinn]]. Chuaigh Alastair i reisimint Archibald Stewart i g[[Cúil Raithin]]. Nuair a d'éirigh na Gaeil amach i [[1641]] threig sé an t-arm agus thug sé dhá chomplacht leis. Bhris sé cath ar Stewart ach b'éigean dó cúlú siar thar Banna nuair a tháing an Ginearál Robert Monró go hÉirinn. Bhí sé in arm [[Fhéilim Uí Néill]] nuair a bhuaigh Monró orthu ag Gleann Mhic Coinn láimh le Rath Bhoth 16 Meitheamh 1642. Gortaíodh Alastair sa chath agus b'éigean é a iompar ón láthair. chaith sé tréimhse ina othar láimh les an Iúir.
I gColbhasa na hAlban a rugadh Alastair, áit a raibh talamh ag a athair Colla Ciotach. Bhí airde agus neart thar an gcoitiantacht ann. Cé go raibh a shinsear i gceannas ar mhórchuid d'Inse Gall tráth, bhí Caimbéalaigh Chlann Chailín (Protastúnaigh a bhí i gcomhghuaillíocht leis na ríthe Stiubhardacha i nDún Éidinn) i tagtha i réim ina n-áit. Ruaig na Caimbéalaigh Colla Ciotach as Colabhsa i 1639 agus chuaigh said go [[Éire|hÉirinn]].
 
== Éirí Amach in Éirinn ==
Chaith Alastair tréimhse, is cosúil, ar ais i gcuideachta na [[Protastúnachas|bProtastúnach]] sa bhliain 1643, ach i 1644 bhí sé ar ais arís i gcampa na nGael. Rineadh maor-ghinearál de an bhliain sin agus cuireadh ar ceann airm dhá mhíle fear é go hAlbain chun fóirithint a dheanamh ar Mharcas Montrós agus ar lucht leanúna an rí in Albain. In Albain, chuir Alastair roimhe ar dtús na Caimbéalaigh a ruaigeadh as seantailte a shinsir agus Clann Domhnaill a shlógadh ar son an rí agus in aghaidh na Cunúinte. Bhris sé cath ar na gCunantóirí ag Tippermuir, Obair Déin, Inbhear Locha, Alt Éireann ([[9 Bealtaine]] [[1645]]), Alford agus Kilsyth.
I gColbhasa na hAlban a rugadh Alastair, áit a raibh talamh ag a athair Colla Ciotach. Bhí airde agus neart thar an gcoitiantacht ann. Ruaig na Caimbéalaigh Colla Ciotach as Colabhsa i 1639 agus chuaigh said go [[Éire|hÉirinn]]. Chuaigh Alastair i reisimint Archibald Stewart i g[[Cúil Raithin]]. Nuair a d'éirigh na Gaeil amach i [[1641]] threig sé an t-arm agus thug sé dhá chomplacht leis. Bhris sé cath ar Stewart ach b'éigean dó cúlú siar thar Banna nuair a tháing an Ginearál Robert Monró go hÉirinn. Bhí sé in arm an ghinearáil [[FhéilimFéilim Ó Néill]] nuair a bhuaigh Monró orthu ag Gleann Mhic Coinn láimh le Rath Bhoth 16 Meitheamh 1642. Gortaíodh Alastair sa chath agus b'éigean é a iompar ón láthair. chaith sé tréimhse ina othar láimh les an Iúir.
 
== Alastair ar ais i measc na nAlbanach ==
Ghabh sé Donncha Mac Cailín, Caimbéalach Achadh na mBreac, i gcomhrac. De réir an bhealoidis, thug Alastair rogha dó idir an chroch agus a dhícheannadh. Is é an freagra a thug an caimbelach air sular mharaigh sé é. 'An dá dhíogha agus gan aon rogha!'
I bhfómhar na bliana 1642 bhailigh Alastair agus a dheartháir Raghnal a gcuid fear, agus thugadar creach mhór as Ciannacht Uí Chatháin leo go campa na nAlbanach i gCúil Raithin. Bhí cúis na nGael in ísle brí i gCúige Uladh ag an am, agus is cosúl gur tairgeadh saoirse a athar agus a chuid deartháireacha, a bhí i ngéibheann in Albain, dó mar mhalairt ar a sheirbhís i n-aghaidh na nGael. Ní raibh mórán muinín ag na hAlbanaigh as agus, go gairid ina dhiaidh sin, d'fhill sé ar champa na nGael.
 
== Cathréim Alastar in Albain ==
Chaith Alastair tréimhse, is cosúil, ar ais i gcuideachta na [[Protastúnachas|bProtastúnach]] sa bhliain 1643, ach iI 1644 bhí sé ar ais arís i gcampa na nGael. Rineadhrineadh maor-ghinearál de anin bhliainarm sinna Comhdhála agus cuireadh ar ceann airm dhá mhíle fear é go hAlbain chun fóirithint a dheanamh ar Mharcas Montrós agus ar lucht leanúna an rí in Albain. In Albain, chuir Alastair roimhe ar dtús na Caimbéalaigh a ruaigeadh as seantailte a shinsir agus Clann Domhnaill a shlógadh ar son an rí agus in aghaidh na Cunúinte. Bhris sé cath ar na gCunantóirí ag Tippermuir, Obair Déin, Inbhear Locha, Alt Éireann ([[9 Bealtaine]] [[1645]]), Alford agus Kilsyth.
 
== Ar ais in Éirinn ==
I 1647, nuair a bhí Montrós agus arm an Rí buailte, d'éalaigh Alastair agus buíon dá chuid fear as Cionn Tíre. Chuaigh sé in arm Laighneach an ghinearáil Thomas Preston agus bhí sé páirteach sa chath a troideadh i gCnoc an Loingsigh ([[8 Lúnasa]] [[1647]]) in aghaidh arm pairlinteach Mhichael Jones. Chaith sé tréimhse i mbarda [[Cluain Meala|Chluain Meala]] sular cuireadh siar i gcabhair ar an nginearál Theobald Taaffe é i n[[Deasmhumhan]].
 
Troideadh cath idir arm Taaffe agus arm na parlaiminte faoina gceannaire Murchadh na dTóiteán Ó Briain, Barún Inse Coinn i gCnoc na nOs ([[13 Samhain]] [[1647]]). Bhí Alastair i gceannas ar dheas an airm. Cé gur chlis ar an eite chlé bhris saighdiúirí Alastar trí línte na Pairliminte. Gabhadh Alastair, agus timpeallaíodh a chuid saighdiúirí agus imríodh ár orthu. Tar éis an chatha maraíódh Alastair go fealltach le piléar i gcúl an chinn.
 
== Alastair sa Bhéaloideas ==
GhabhIs iomaí scéal faoi Alastair sa bhéaloideas in Éirinn, agus go háirithe in Albain. Nuair a bhí Alastair ag troid i gCath Inbhear Locha ghabh sé Donncha Mac Cailín, Caimbéalach Achadh na mBreac, i gcomhrac. De réir an bhealoidisscéil, thug Alastair rogha dó idir an chroch agus a dhícheannadh. Is é an freagra a thug an caimbelach air sular mharaigh sé é. 'An dá dhíogha agus gan aon rogha!'
 
Tá port ceoil ainmnithe as Alastair coitianta in Éirinn 'Máirseáil Alastram' agus caoineadh 'Gol na mBan sa Ár' a dúirt bean Alastar agus í á chaoineadh tar éis Chath Chnoc na nOs.
 
== Alastair mac Colla Chiotaigh sa Litríocht ==