An difríocht idir athruithe ar: "Féilim Ó Néill"

Content deleted Content added
Viciln (plé | dréachtaí)
No edit summary
Viciln (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 5:
 
==Éirí Amach==
Ní hé amháin go raibh míshásamh ar an líon daoine a cuireadh as seilbh a gcuid talún le linn na Plandála, ach bhí na [[Caitliceachas|Caitlicigh]], agus na Gaeil ach go hárithe, a bhí fós i seilbh talún faoi bhagairt go leanúnach ag parlaimint [[Protastúnachas|Phrotastúnach]] Shasana in Éirinn. I ndeireadh na 1630dí agus i dtús na 1640dí, agus ráflaí á leathadh go raibh plandáil nua á beartú, chuaigh Féilim Ó Néill i bpáirt le Caitlicigh eile i gcomhcheilg chun [[Baile Átha Cliath]] agus bailte eile a ghabháil agus ceannas a bhaint amach, agus é d'aidhm acu a gcearta mar Chaitlicigh agus féinrialtas a éileamh in ainm an [[Rí]]. Bhí Féilim Ó Néill freagrach as an ionsaí ar bhailte [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]]. Chinn ar lucht na comhcheilge Baile Átha Cliath a ghabháil nuair a ghabh na húdaráis beirt díobh, Mag Uidhir agus Mac Mathúin, roimh an éirí amach. D'éirigh Féilim agus muintir an tuaiscirt amach mar sin féin, ach ba ghearr go raibh smacht caillte aige ar na Gaeil a chuaigh san ionsaí ar na plandóirí a bhí i seilbbh a gcuid tailte. Nuair a chinn ar Fhéilim Ó Néill tuaisceart agus oirthear an chúige a ghabháil ghluais sé ó dheas in aghaidh Bhaile Átha Cliath. Rinne siad iarracht [[Droichead Átha]] a ghabháil ar dtús, ach chinn orthu, agus scaipeadh furmhór a gcuid fórsaí.
 
I ndeireadh na 1630dí agus i dtús na 1640dí, agus ráflaí á leathadh go raibh plandáil nua á beartú, chuaigh Féilim Ó Néill i bpáirt le Caitlicigh eile i gcomhcheilg chun [[Baile Átha Cliath]] agus bailte a ghabháil agus ceannas a bhaint amach, agus é d'aidhm acu a gcearta mar Chaitlicigh agus féinrialtas a éileamh in ainm an [[Rí]]. Bhí Féilim Ó Néill freagrach as an ionsaí ar bhailte [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]].
 
Chinn ar ucht na comhcheilge Baile Átha Cliath a ghabháil nuair a ghabh na húdaráis beirt díobh, Mag Uidhir agus Mac Mathúin. D'éirigh Féilim agus muintir an tuaiscirt amach mar sin féin, ach ba ghearr go raibh smacht caillte aige ar na Gaeil a chuaigh san ionsaí ar na landóirí a bhí i seilbbh a gcuid tailte. Nuair a chinn ar Féilim Ó Néill tuaisceart agus oirthear an chúige a ghabháil ghluais sé ó dheas ij aghaidh Bhaile Átha Cliath. Rinne siad iarracht [[Droichead Átha]] a ghabháil ar dtús, ach chinn orthu, agus scaipeadh furmhór a gcuid fórsaí.
 
== Comhairle Chill Chainnigh ==
Leath an t-éirí amach ar fud na tíre agus, faoi earrach na bliana 1642 bhí an tír cés moite de na ceantair timpeall ar Bhaile Átha Cliath, Corcaigh, Doire agus oirthear Chúige Uladh i seilbh na gceannairceach. Bhunaigh na huaisle Caitliceacha Comhdháil Chill Chainnigh a bhí mar rialtas ''de facto'' neamhspleach ar an tír go dtí 1649. Bhí Féilim Ó néillNéill ina theachta de chuid na parlaiminte
I 1642, tar éis briseadh tubaisteach in aghaidh na nAlbanach i nGleann Mhic Coinn, láimh le Ráth Bhoth, tháinig [[Eoghan Ruadh Ó Néill]] (mac dearthár le hAodh Mór Ó Néill) i dtír le buíon d'iar-oifigigh ó Reisimint Uí Néill de chuid na Spáinne, agus toghadh é ina ghinearál ar arm na nUltach in áit Fhéilim Uí Néill. Cé go raibh teannas idir an dá Niallach throid Féilim Ó Néill aoifaoi cheannas Eoghain Rua ina dhiaidh sin. Bhris se go hoifigiúil le hEoghan Ruadh i 1648 nuair a thaobhaigh sé leis na ríogaithe.
 
== Bás ==
Nuair a tháinig deireadh leis an gCogadh Cathartha i Sasana tháinig Oilibhéar Cromail go hÉirinn ar cheann arm na parlaiminte i 1649, agus taobh istigh de dhá bhliain ghlac sé ceannas ar an tír. Tar éis bhás Eoghain Ruaidh ba é Easpag an Chlochair, Éibhear Mac Mathúna, a cuireadh i gceannas ar armna nUltach. Bualadh arm na nUlrtachnUltach go tubaisteach i Scairbh Sholais i 1650. Cé go raibh Féilim Ó Néill páirteach sa chath, d'éalaigh sé an t-ár. Chosain sé dúnDún Chnoc Séaelas i dTír Eoghain in aghaidh arm na parlaiminte. Gabhadh é ar an 4 Feabhra 1653 i gcaisleán an Rocháin i dTír Eoghain. Tugadh go Baile Átha Cliath é, ciontaíodh as tréas é, agus crochadh é.
 
== Féilim Ó Néill sa Litríocht==