An difríocht idir athruithe ar: "Roibeard Emmet"

Content deleted Content added
Cúpla ceartúcháin, ach tuilleadh le déanamh
Líne 3:
 
== Saol ==
Rugadh é i g[[Crois Sam]], in aice le [[Cloich na Coillte]] in iarthar [[Corcaigh|Chorcaí]] sa bhliain [[1778]]. Ba dhochtúir, i gcomahirgcomhair tiarna leifteanant na hÉireann, é a athair agus muintir an chlann ríoga nuair a tháinig siad go h-Éireann. D'ainneann donan áit pribhéideachpribhléideach a bhí aige i sochaí na hÉireann, mheall poilitíochtpolaitíocht na poblachtánaigh réabhlóidithe é.
 
Stop a oideachas i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]], nuair a chláraigh sé leis [[na hÉireannaigh Aontaithe]] a bhí ag iarraidh leasú pharlaiminteacha agus deireadh a chuir le idirdhealú in aigheadhaghaidh [[Caitliceachas|Caitlicigh]] (cé go raibh Emmet agus baill eile mar [[Protastúnachas|Phrotastúnaigh]]). I ndiaidh forógraighforógra cogaidh na Sasanaigh cogadhSasanach ar [[An Fhrainc]] chuireadhcuireadh cosc ar na hÉireannaigh Aontaithe sa bhliain [[1793]],. óO shin ar aghaidh, bhí ar an eagraíocht dul faoi thalamh, agus bhí neampshleáchas na hÉireann mar a n-aidhm, ag fáil réidh le Éirí Amach le chabhair ó na bhFrancaigh. Bhí ar dheartháir Robert Emmet, [[Thomas Addis Emmet]] dul go dtí an Fhrainc le h-ealú ó smachtú an rialtas. Theip ar [[Éirí Amach 1798]] ach d'ealaigh Emmet agus daoine eile go dtí an Fhrainc.
 
Nuair a thosaigh an chogadhcogadh in aghaidh [[Napolean]] san [[Eoraip]] arís i mBealtaine [[1803]], d'fhill Emmet ar Éireann le réabhlóidithe ar nós [[Thomas Russell]] agus [[James Hope]], le h-éirí amach nua a thosú. Rinne sé airm agus pléascán timpeall [[Baile Átha Cliath]]. Murab ionann agus Éirí amach [[1798]], choiméad siad pleananna an Éirí amach faoi rún, go dtí gur phléasc ceann de stóras na n-airm a mharaigh fear. Bhrú Emmet dáta an t-Éirí amach chun tosaigh dá bharr.
 
Ar ndóigh theip an t-Éirí amach, de dheascca easpa airm, agus neamh-oird na firbhfear i mBaíle Átha Cliath. Níor chabhraigh [[Michael Dwyer]] agus a fir ó [[Chill Mhantáin]] agus [[Contae Chill Dara|Chill Dara]]. Theip siad [[CaisleáinCaisleán BaileBhaile Átha Cliath]] agus maraíodh an Príomh Breitheamh [[Lord Kilwarden]]. Chuir Emmet stop leis an t-Éirí Amach lechun stop a chuir leis an méid basanna.
[[Íomhá:Robert Emmet death mask only.jpg|clé|150px|thumb|Básdreach.]]
Chuaigh Emmet i bhfolach i ndiaidh an tÉiríÉirí Amach ach ghabhadh é ar an [[25 Lúnasa]], in aice le [[Crois Araild]]. Chuir sé féin a shaoil i ndainséir nuair a bhog sé ó [[Ráth Fearnáin]] go dtí Crois Araild le bheith ina aice a muirnínmhuirnín, [[Sarah Curran]]. Thrialú é de réir an dlí ag baint le treas ar an [[19 Meán Fómhair]]; cheannaigh an corón cabhair ó dlíodóir Emmet, [[Leonard Macnally]], don praghas £200 agus pinsean. Ar an [[20 Meán Fómhair]] chuireadhcuireadh Emmet chun báis Emmet trí chrochadh agus cheann a bhaint. ChuireadhCuireadh a chorp i bhfolach a choirp.
 
Tar eis an chinne a thabhairt dó rinne Emmet an óráid cáiliúil ón dunga, go háirithe na línte dheireaneach a bhfuil cáiliúl do Poblachtánáigh Éireannach mairtíreach.