An difríocht idir athruithe ar: "Éire"

Tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn nuair a chuir [[an Pápa Ceilistín]] [[Palladius]] go hÉirinn in AD [[430]]. Ach ba é [[Naomh Pádraig]], saoránach [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] de bhunadh [[an Bhreatain|Breatnach]], ar éirigh leis an [[creideamh|chreideamh]] nua a thabhairt go hÉirinn ó [[432]] ar aghaidh. Seachas mar a tharla i ngo leor tíortha eile, ní raibh aon chath mór i gceist, ach gur chloígh an eaglais [[sean-chreideamh na nGael]] diaidh ar ndiaidh.

 

 

Sa [[12ú haois]], ba iad na [[Normanaigh]] a tháinig i dtír. Bhí [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach]] san oirdheisceart i dtrioblóid lena chuid talún agus le tiarnaí eile sa chuid sin tíre, agus d'iarr sé cúnamh ar Rí [[Anraí II Shasana]] i [[1171]]. Chuir Anraí [[Strongbow]], tiarna Normanach ón mBreatain Beag, i gcúnamh air. Ach má tháinig, d'fhan na Normanaigh, agus cé gur iomaí cath a troideadh, de réir a chéile ghlac siad seilbh ar thailte agus caisleáin agus bailte na hÉireann. Do lean cumhacht na nGall in Éirinn, óir choinnigh fórsaí rí Shasana smacht ar an gcuid den tír timpeall ar [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]], an baile is mó a bhí faoi smacht na Lochlannach agus na Normanach ina ndiaidh. Laistigh de dhá ghlún, bhí rialtas lárnach i mBaile Átha Cliath, faoi stiúir dhíreach rí Shasana. I [[1297]] cuireadh an chéad pharlaimint ar bun, ach b'iad siúd de shliocht Gallda amháin a thogh agus a shuigh sa pharlaimint sin. Ó thús an [[14ú haois|14ú aois]], bhí Gaelú le sonrú imeasc na nGall a bhí fanta in Éirinn, agus cuireadh [[Dlithe Chill Chainnigh]] i réim i [[1366]], a chuir scoilt idir Ghael agus [[Gall]]. I ré na d[[Teodar]], cuireadh breis máistreacht ar an tír, agus i [[1494]] cuireadh [[Dlí Poynings]] i réim. Thug sé sin cead do Rí Shasana dlithe nua ó pharlaimint Bhaile Átha Cliath a chosc. I [[1534]] deineadh Tiarnaí Tánaiste de [[Iarlaí Chill Dara]], agus i [[1541]] ghlac rí Shasana an teideal "[[Rí na hÉireann]]" chomh maith. Sna blianta a lean, cuireadh brú ar na tiarnaí Gaelacha a dtailte a bhronnadh ar rí Shasana, ionas go dtabharfaí ar ais dóibh é mar dheontas ríoga, agus teideal Gallda ag dul leis. Ar ndóigh, chuaigh sé seo i gcoinne ghnás na nGael go mór, ach de réir a chéile ghlac go leor leis an réiteach seo.

 

 

Ba é [[Cath Chionn tSáile]] i [[1601]] an iarracht mhór deiridh a rinneadh leis na Gaill a ruaigeadh as Éirinn. Bhí an baile i seilbh na [[an Spáinn|Spáinneach]], ach bhí ar arm na nGael teacht aduaidh ó chúige Uladh i lár an gheimhridh agus bhí an bua ag na Sasanaigh orthu. Tar éis Chath Chionn tSáile, thréig formhór na dtiarnaí Gaelacha an tír mar go raibh deireadh bunúsach leis an gcóras Gaelach, i[[Teitheadh na nIarlaí]]. D'imigh siad leo go dtí an mhór-roinn, go háirithe don [[an Fhrainc|Fhrainc]] agus don Spáinn. Ina dhiaidh sin ba de bhunadh Sasanach a bhí tiarnas na tíre, agus bhí na gnáthdhaoine an-bhocht.

* '''[[Cúige Laighean]]'''

** [[Contae Átha Cliath]]

*** ([[Cathair Bhaile Átha Cliath]])

*** ([[Contae Dhún Laoghaire - Ráth an Dúin]])

** [[Contae Cheatharlach]]

** [[Contae Chill Chainnigh]]

** [[Contae Chill Mhantáin]]

** [[Contae na hIarmhí]]

 

* '''[[Cúige Mumhan]]'''

** [[Contae Chorcaí]]

** [[Contae Chiarraí]]

*[[Inis Bó Finne]]

*[[Inis Mór]]

*[[Tóraigh]]

*[[Gabhla]]