An difríocht idir athruithe ar: "Fiodh Ard"
Content deleted Content added
Colin Ryan (plé | dréachtaí) |
Colin Ryan (plé | dréachtaí) |
||
Líne 8:
== Stair ==
=== Na Meánaoiseanna ===
Timpeall na bliana 1200 roghnaigh tiarna Normannach – Uilliam III de Braose, an 11ú tiarna d’Abergavenny, is dócha – cnoc Fhiodh Ard mar áit a mbunófaí baile mór. Fuair sé an chuid ba mhó de Chontae Thiobraid Árann mar phríomhthionónta sa bhliain 1201 ón Rí Eoin. ▼
▲Timpeall na bliana 1200 roghnaigh tiarna Normannach – Uilliam III de Braose, an 11ú tiarna d’Abergavenny, is dócha – cnoc Fhiodh Ard mar áit a mbunófaí baile mór. Fuair sé an chuid ba mhó de Chontae Thiobraid Árann mar phríomhthionónta na Corónach sa bhliain 1201 ón Rí Eoin.
Leagadh amach go slachtmhar é: áit mhargaidh, teampall agus reilig, agus sráideanna. Bhí an-tábhacht leis an gcuradóireacht ina thimpeall, agus ar éigean a tháinig malairt dealraimh ar na páirceanna atá anois ann. Tugadh cairt dó, rud a rinne buirgéis de agus a bhronn pribhléidí áirithe ar na buirgéisigh – cíosanna socraithe, a gcúirt féin agus fíneálacha socraithe ach amháin sna cásanna ba thromchúiseacha. Tháinig cuid mhaith den phobal anoir ón mBreatain.
Line 17 ⟶ 19:
Sna meánaoiseanna déanacha, mar sin féin, bhí tithe á dtógáil taobh amuigh den bhaile mór; sa chuid dheiridh den 15ú haois bhíodh Iarlaí Dheasmhumhan i láthair i gcúirteanna i bhFiodh Ard agus ag foilsiú reachtanna ann. Sa bhliain 1552 fuair sé cairt ríoga ó Éadbhard VI a cheadaigh d’údaráis an bhaile mhóir déileáil le cúrsaí dlí gan chur isteach ón taobh amuigh, pribhléid ar dhíol siad aisti le cíos bliantúil aon mharc déag.
=== An 17ú hAois ===
D’éirigh leis an gcorparáid cairt ríoga eile a fháil sa bhliain 1608, a bhuíochas sin ar an Ridire John Everard, mórán. Dream suntasach i ngnóthaí Fhiodh Ard ba ea muintir Everard chomh luath leis an 15ú haois, agus rinne John Everard móid dílseachta d’Eilís I, cé gur Chaitliceach é. Bhí lé na Bainríona leis, agus fuarthas cairt dá bharr; méadaíodh an Chorparáid, agus bronnadh breis pribhléidí le tráchtáil a chur chun cinn. Ordaíodh go dtógfaí halla tionóil, agus sa bhliain 1612 cheadaigh Séamas I dhá theach dídine a thógáil, ceann do mhná agus eile d’fhir. Bhí tithe nua cónaithe á dtógáil agus méadaíodh an fhaiche mhargaidh.
Sa 17ú haois bhí cogaí ann; ghéill Fiodh Ard do Mhurchadh, Tiarna fraochmhar Inse Chuinn, a bhí ag troid ar son Pharlaimint Shasana, agus ghéill arís do Chromail trí bliana ina dhiaidh sin, sa bhliain 1650. Bhí Cromail ar an mbealach chun Cill Chainnigh, agus scríobh sé chun Spícéir Dháil Shasana faoi Fhiodh Ard, "as having a very good wall with round and square bulwarks, after the old manner of fortification". Bhí a chuid saighdiúirí ar stáisiún sa Mhainistir Agaistíneach.
=== An Nua-Aois ===
San 18ú haois bhí Fiodh Ard ag dul chun raice, agus deir Leabhair na Corparáide go raibh simléirí contúirteacha ag sé dhuine is caoga sa bhliain 1718.<ref>Michael O'Donnell, ''Tipperary Historical Journal'' (1988), lgh 22-38.</ref> Ba é réiteach an scéil sa 19ú haois na iarsmaí a leagan in áit iad a dheisiú, rud a d’fhág bearna mhór in oidhreacht na háite. Chaill an Mhainistir Agaistíneach an túr thiar sa bhliain 1835, agus níl ach aon gheata amháin fágtha i mballaí an bhaile mhóir.
| |||