|
réaltmhéid = 2.02 |
dreigecheathanna =
* [[Uirsidí]] |
teorantacha =
* [[an Dragan]]
* [[an Sioráf]]
* [[Ceiféas (réaltbhuíon)|Ceiféas]] |
uasleithead = 90 |
íosleithead = 10 |
mí = Meitheamh |
nótaí=}}
Is é '''an Béar Beag''' an [[réaltbhuíon]] is faide ó thuaidh ar an [[Sféar_neamhaíSféar neamhaí|leathsféar neamhaí thuaidh]]. '''Ursa Minor''' an t-ainm [[Laidin]]e a thugtar air, a chiallaíonn ''an [[béar]] níos lú''. Tá an réaltbhuíon seo ar na 88 réaltbhuíon nua-aimseartha, agus is ceann í freisin de na 48 seanréaltbhuíon ar [[Catalóg Tholamaes|chatalóg]] [[Tolamaes|Tholamaes]]. Is suntasach í mar shuíomh an [[pol neamhaí thuaidh|phoil neamhaí thuaidh]], ach tiocfaidh athrú ar an gcás seo i gceann dhá chéad bliain nó mar sin mar gheall ar torthaí na [[luainíocht|luainíochta]]a (nó ''réamhtheachtas na n-eacaineachtaí'').
== Príomhghnéithe ==
[[ImageÍomhá:Ursamajor-guide.jpg|260px|right]]
* [[an Liach Bheag]]: ar réaltbhuíon an Bhéir Bhig a fhaightear an [[astaireacht (réalteolaíocht)|astaireacht]] sin dá ngairtear go comhráitheach '''an Liach Bheag''' toisc go bhfuil cruth léiche ar na seacht [[réalta]] is gile dá cuid. Is í [[Polaris]], nó an '''[[Réalta Thuaidh]]''', an réalta atá ar cheann lámh na léiche. I ré na [[Róimh|Sean-Róimhe]] tugadh ''Septentriones'' go coitianta ar na seacht réalta a chomhrinne an Liach Mhór, ach uaireanta thugtaí an t-ainm céanna freisin ar seacht réalta na Léiche Bige. As [[Laidin]], ciallaíonn ''Septentriones'' "seacht ndamh an chéachta" go litriúil, ach "an tuaisceart" ab fhíorbhrí leis.
* [[Polaris]] (αα UMi): [[ollfhathach]] buí ar [[aicme speictreach]] F7 agus ar [[amharcmhéid|méid]] 2.02. Is féidir Polaris a aimsiú trí leanúint den líne a théann idir na [[Réaltaí Treoracha]] (.i. an dá réalta ar réaltbhuíon [[an Béar Mór|an Bhéir Mhóir]] dá ngairtear [[Dubhe]] agus [[Merak]], a chomhdhéanann i dteannta cúig réalta eile astaireacht [[an Liach Mór|na Léiche Móire]]). Féach an íomhá ar dheis.
* [[Beta_Ursae_MinorisBeta Ursae Minoris|ββ UMi]] (Kochab): [[fathachréalta]] fhlannbhuí; ar aicme speictreach K4; ar méid 2.08
* [[Gamma_Ursae_MinorisGamma Ursae Minoris|&ganma; UMi]]: [[réalta dhúbailte optúil]] ar féidir í a scoilteadh le [[deshúiligh]].
* [[Eta_Ursae_MinorisEta Ursae Minoris|ηη UMi]]: [[réalta dhúbailte optúil]] ar féidir í a scoilteadh le [[déshúiligh]].
== [[Réad domhainspéire|Réada]] suntasacha domhainspéire ==
* [[Abhacréaltra an Bhéir Bhig]].
== Réaltaí ==
: Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:
:* [[Polaris|1/αα¹ UMi]] 1.97: '''[[Polaris]]''' nó '''an Réalta Thuaidh''' nó '''Lodestar''' nó '''Alruccabah''' nó '''Alruccaba''' nó '''Cynosura''' nó '''Cynosure''' nó '''Phoenice''' nó '''Tramontana''' nó '''Angel Stern''' nó '''Navigatoria''' nó '''Star of Arcady''' nó '''Yilduz''' nó '''Mismar''' nó '''Polyarnaya'''
:*: < [[Laidin]] ''Stella Polaris'' = Réalta an Phoil
:*: < [[Béarla]] ''Lodestar'' = an Réalta Adhmainte
:*: < [[Gréigis]] κυνόσουρακυνόσουρα (''cynosūracynosūra'') = Eireaball an Mhadra [.i. Eireaball an Bhéir Bhig]
:*: < [[Béarla]] ''Star of Arcady'' = Réalta [[an_Arcáidan Arcáid|na hArcáide]] (luaite ar ''Comus'' de chuid [[John Milton]])
:*: < [[Tuircis]] ''yıldızyıldız'' = Réalta
:* [[Beta_Ursae_MinorisBeta Ursae Minoris|7/ββ UMi]] 2.07: '''Kochab''' nó '''Kokab''' nó '''Kochah'''
:*: < [[Araibis]] الكوكبالكوكب الشماليالشمالي (''az-kawkab aš-šamāliyyšamāliyy'') = an Réalta Thuaidh (''go beacht'' Rinn Neimhe) [mar a thugtaí uirthi nuair a bhí an réalta seo ar an Réalta Thuaidh míle bliain roimh Chríost]
:* [[Gamma_Ursae_MinorisGamma Ursae Minoris|13/γγ UMi]] 3.00: '''Pherkad''' nó '''Pherkad Major'''
:*: < [[Araibis]] فرقدفرقد (''farqad'') = Gamhain < ? (''alifa al farkadayn'') = an Ceann is Doiléire den Dá Ghamhain [i dteannta an réalta is gile Kochab]
:* [[Delta_Ursae_MinorisDelta Ursae Minoris|23/δδ UMi]] 4.36: '''Yildun''' nó '''Gildun''' nó '''Yilduz''' nó '''Vildiur'''
:*: < [[Tuircis]] ''yıldızyıldız'' = Réalta
:* [[Zeta_Ursae_MinorisZeta Ursae Minoris|16/ζζ Umi]] 4.29: '''Alifa al Farkadain'''
:*: < [[Araibis]] ? (''alifa al farkadayn'') = an Ceann is Doiléire den Dá Ghamhain [ainm a tugadh ar dtús ar Pherkad]
:* [[Eta_Ursae_MinorisEta Ursae Minoris|21/ηη UMi]] 4.95: '''Anwar al Farkadain''' nó '''Alasco'''
:*: < [[Araibis]] ? (''anwar al-farkadayn'') = an Ceann Geal den Dá Ghamhain [ainm a tugadh ar dtús ar Kochab]
:* [[11_Ursae_Minoris11 Ursae Minoris|11 UMi]] 5.02: '''Pherkad Minor'''
:*: < [[Araibis]] فرقدفرقد (''farqad'') & [[Laidin]] ''minor'' = an Gamhain Beag
: Réaltaí a bhfuil [[ainm Bayer|ainmneacha]] [[Johann Bayer|Bayer]] orthu:
:: [[Polaris|αα¹/1 UMi]] 1.97; [[Alfa2_Ursae_MinorisAlfa2 Ursae Minoris|αα² UMi]] 8.60; [[Beta_Ursae_MinorisBeta Ursae Minoris|ββ/7 UMi]] 2.07; [[Gamma_Ursae_MinorisGamma Ursae Minoris|γγ/13 UMi]] 3.00; [[Delta_Ursae_MinorisDelta Ursae Minoris|δδ/23 UMi]] 4.36; [[Epsilon_Ursae_MinorisEpsilon Ursae Minoris|εε/22 UMi]] 4.21; [[Zeta_Ursae_MinorisZeta Ursae Minoris|ζζ/16 UMi]] 4.29; [[Eta_Ursae_MinorisEta Ursae Minoris|ηη/21 UMi]] 4.95; [[Theta_Ursae_MinorisTheta Ursae Minoris|θθ/15 UMi]] 5.00; [[Lambda_Ursae_MinorisLambda Ursae Minoris|λλ UMi]] 6.31; [[Pi1_Ursae_MinorisPi1 Ursae Minoris|ππ<sup>1</sup> UMi]] –– dúbailte 6.57, 7.53; [[Pi2_Ursae_MinorisPi2 Ursae Minoris|ππ<sup>2</sup> UMi]] 6.89
: Réaltaí a bhfuil [[ainm Flamsteed|ainmneacha]] [[John Flamsteed|Flamsteed]] orthu:
:: [[Polaris|1/αα UMi]] 1.97; [[2_Ursae_Minoris2 Ursae Minoris|2 UMi]] 4.24; [[3_Ursae_Minoris3 Ursae Minoris|3 UMi]] 6.43; [[4_Ursae_Minoris4 Ursae Minoris|4 UMi]] 4.80; [[5_Ursae_Minoris5 Ursae Minoris|5 UMi]] 4.25; [[Beta_Ursae_MinorisBeta Ursae Minoris|7/ββ UMi]] 2.07; [[8_Ursae_Minoris8 Ursae Minoris|8 UMi]] 6.83; [[9_Ursae_Minoris9 Ursae Minoris|9 UMi]] 6.64; [[11_Ursae_Minoris11 Ursae Minoris|11 UMi]] 5.02; [[Gamma_Ursae_MinorisGamma Ursae Minoris|13/γγ UMi]] 3.00; [[14_Ursae_Minoris14 Ursae Minoris|14 UMi]] 7.52; [[Theta_Ursae_MinorisTheta Ursae Minoris|15/θθ UMi]] 5.00; [[Zeta_Ursae_MinorisZeta Ursae Minoris|16/ζζ UMi]] 4.29; [[18_Ursae_Minoris18 Ursae Minoris|18 UMi]] 5.73; [[19_Ursae_Minoris19 Ursae Minoris|19 UMi]] 5.48; [[20_Ursae_Minoris20 Ursae Minoris|20 UMi]] 6.36; [[Eta_Ursae_MinorisEta Ursae Minoris|21/ηη UMi]] 4.95; [[Epsilon_Ursae_MinorisEpsilon Ursae Minoris|22/εε UMi]] 4.21; [[Delta_Ursae_MinorisDelta Ursae Minoris|23/δδ UMi]] 4.36; [[24_Ursae_Minoris24 Ursae Minoris|24 UMi]] 5.78
== Stair ==
Deirtear gurbh é saoi [[an tSean-Ghréag|na Sean-Gréige]] [[Tailéas|Tailéas as Miléiteas]] a thug isteach an réaltbhuíon seo sa [[600 RC|6ú aois R.C.]], ach is cinnte gur bhaineadh mairnéalaigh úsáid aisti mar threoir neamhaí i bhfad roimhe sin.
Anallód, tugadh ''Sciathán an Dragain'' ar an mBéar Beag, agus féachadh air mar phíosa de réaltbhuíon [[an Dragan|an Dragain]].
== Miotaseolaíocht ==
Tá scothchosúlacht bhéir (agus eireaball an-fhada amach is amach air) ar réaltbhuíon an Bhéir Bhig má chuirtear san áireamh réaltaí doiléire atá infheicthe fós ag an tsúil fhornocht. Dá bhrí sin, i dteannta réaltbhuíon [[an Béar Mór|an Bhéir Mhóir]] in aice láithreach, tá baint éigin aige le bunús mhiotas [[Callisto (miotaseolaíocht)|Callisto]]. Deirtear gur fadaíodh an t-eireaball thar an norm toisc gur chuirtí an Béar ar casadh ar a eireaball arís agus arís eile timpeall an phoil thuaidh.
De réir cultúr éagsúil eile ba é an Béar Beag an poll a raibh imthaca acastóir an Domhain ann. De réir na [[Réalteolaíocht Hiondúch|réalteolaíochta Hiondúiche]], is é [[Dhruva]] é an [[Réalta Thuaidh]], a chiallaíonn "pol" sa lá ata inniu ann; baineann scéal leis an fear seo a aithrisíonn conas mar a rinneadh réalta de.
== Féach fosta ==
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.allthesky.com/constellations/ursaminor/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Béar Beag]
== Tagairtí ==
* {{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.3|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 04862367300-486-23673-0}}
{{RéaltbhuíontaLiostaitheAgTolamaes}}
{{LiostaRéaltbhuíonta}}
[[RangCatagóir:Réaltbhuíonta|Béar]]
[[ar:الدب الأصغر (كوكبة)]]
[[ro:Ursa Mică (constelaţie)]]
[[ru:Малая Медведица (созвездие)]]
[[sah:Аччыгый Араҥас (сулустар бөлөхтөрө)]]
[[simple:Ursa Minor]]
[[sk:Súhvezdie Malá medvedica]]
| 