acharrangú = 6ú |
líonréaltaí = 4 |
réaltainm = [[Achernar]] (αα Eri) |
réaltmhéid = 0.50 |
dreigecheathanna =
* [[Delta Eridainidí]]
* [[Epsilon Eridainidí]]
* [[Pi Eridainidí]]
* [[Eridainidí Lúnasa]] |
teorantacha =
* [[an Míol Mór]]
* [[an Fhoirnéis]]
* [[an Féinics]]
* [[an Phéist Bheag]]
* [[an Túcán]] (cearnóg)
* [[an Clog]]
* [[an Siséal]]
* [[an Giorria]]
* [[an Bodach]]
* [[an Tarbh]] |
uasleithead = 32 |
íosleithead = 90 |
mí = Nollaig |
nótaí=}}
Tá '''an Abhainn''' ('''Eridanus''' as [[Laidin]]) ar an séú [[réaltbhuíon]] is mó de na 88 réaltbhuíon a nglacann an [[ARI|tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] leo. Bhí sé freisin ar cheann de na 48 réaltbhuíon ar [[Catalóg_TholamaesCatalóg Tholamaes|chatalóg]] [[Tolamaes|Tholamaes]]. Tá an réaltbhuíon seo suite ar an [[Sféar_neamhaíSféar neamhaí|leathsféar neamhaí theas]].
== Príomhghnéithe ==
* [[Achernar|αα Eri]], dá ngairtear freisin [[Achernar]]: tá sé ar [[amharcmhéid]] 0.50 agus is é B3 Vpe a [[aicme speictreach]]. Is réalta an-aisteach é Achernar: tá sé ar cheann de na réaltaí is leacaithe sa spéir. Is cosúil go bhfuil trastomhas a mheánchiorcail 50% níos mó ná a thrastomhas polach. Is é is cúis leis seo ná go bhfuil Achernar ag casadh go han-tapaidh.
* [[Beta_EridaniBeta Eridani|ββ Eri]] (Cursa): A3 III a aicme speictreach agus soilsíonn sé le gile dhealraitheach ar méid 2.79v.
* [[Gamma_EridaniGamma Eridani|γγ Eri]] (Zaurak): den aicme speictreach M1 IIIb, agus ar amharcmhéid 2.98v. Is [[réalta athraitheach]] é Zaurak, agus [[réalta dhúbailte optúil]] chomh maith.
* [[Epsilon_EridaniEpsilon Eridani|εε Eri]]: Tá an [[réalta athraitheach]] seo ar an tríú réalta is cóngaraí don [[Grian|Ghrian]]; níl sé ach 10.5 [[solasbhliain]] i bhfad uainn. K2 V a aicme speictreach agus 3.78v a amharcmhéid. Is [[réalta athraitheach]] [[BY Draconis]] é, agus is cosúil go bhfuil [[plainéad eachtarghrianda]] in aice leis.
* [[Theta_EridaniTheta Eridani|θθ Eri]] (Acamar): is [[Rangú_réaltachRangú réaltach|A-réalta]] bán an [[réalta dhúbailte]] seo ar amharcmhéid 3.4, in éineacht le A-réalta eile atá ar méid 4.5; 2.9 an [[amharcmhéid chomhtháite]]. Is furasta an péire optúil seo a scoilteadh le teileascóip bheaga. Ar [[Catalóg_TholamaesCatalóg Tholamaes|chatalóg]] [[Tolamaes|Tholamaes]], is réalta den chéad mhéid í seo!
* [[Omicron2_EridaniOmicron2 Eridani|οο<sup>2</sup> Eri]] (Keid): is [[tríréalta]] shuntasach é seo. Tá an príomhréalta ar méid 4.43 agus ar aicme speictreach G9. Is [[abhac bán]] é an dara comhbhaill, ar méid 9.52, agus is [[bladhmréalta]] an tríú comhbhaill, ar méid 11.17.
* [[32_Eridani32 Eridani|32 Eri]]: réalta dhúbailte.
== Réada suntasacha domhainspéire ==
* [[NGC 1300]]: [[réaltra bíseach barrach]]
* [[NGC 1535]]: [[réaltnéal pláinéadach]], ar méid 9.6, a d'aimsigh [[Wilhelm Herschel]] sa bhliain [[1785]]. Tá an [[lárréalta]] ar amharcmhéid 12.18; 8.7 an [[gile dhromchla]].
* [[Grúpa Eridanus]]: tá a lán [[réaltra|réaltraí]] le feiceáil ar réaltbhuíon na hAbhann. '''Grúpa Eridanus''', nó '''Fornax II''', a thugtar ar [[Braisle_réaltraíBraisle réaltraí|bhraisle réaltraí]] a chuimsíonn réaltraí ón dá thaobh den teorainn idir an Abhainn agus [[an_Fhoirnéis|an Fhoirnéis]].
== Miotaseolaíocht ==
Tá baint speisialta ag an Abhainn le dhá mhiotas na [[an_Ghréigan Ghréig|Gréige]], agus is dócha go mbaineann an dá cheann acu le cruth na réaltbhuíne seo (.i. slí an-chasta). Uaireanta d'fheictí ar Eridanus mar abhainn a rith as uiscí an [[an_tUisceadóiran tUisceadóir|Uisceadóra]]; sa chás seo, caithfidh go samhlaítear an tUisceadóir agus é ag tabhairt a aghaidhe ar an Abhainn, rud nach féidir a dhéanamh gan dealramh an Uisceadóra a athchum i gcaoi go scairdeann an t-uisce amach ar an taobh céanna den Abhainn.
Go coitianta baineann réaltbhuíon na Abhann le miotas [[Faetón]], mac [[Héilias]] (.i. na Gréine), a bhain triail as carbad a athar a thiomáint lá amháin, ach ní raibh an méid sin nirt aige na capaill a smachtú, agus sciurd an carbad i ngach treo. Deireadh an scéil ná gur tháinig an carbad ró-ghar don domhan; chlaochlaíodh ranna den domhain go gaineamhlach agus dódh craiceann na daoine a bhí ina gcónaí sna ranna úd (agus is é sin is cúis le craiceann gorm na [[an_Aetóipan Aetóip|nAetóipeach]], de réir na seanghréagach). Chuir [[Séas]] isteach ag an bpointe seo; leag sé Faetón marbh le saighneán, agus thit sé isteach in abhainn Pó san [[an_Iodáilan Iodáil|Iodáil]].
Ar dtús ionannaíodh an réaltbhuíon leis an slí a bhreac Faetón ar an spéir, ach ina dhiaidh sin chonacthas uirthi mar an abhainn ar thit Faetón isteach inti.
== Réaltaí ==
:'''Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:'''
:* [[Achernar|αα Eri]] 0.45 '''[[Achernar]]''' < آخرآخر النهرالنهر ''Ākhir al-Nahr'' = Críoch na hAbhann
:* [[Beta Eridani|67/ββ Eri]] 2.78 '''Cursa''' [''Kursa''] nó '''Dhalim'''
:* [[Gamma Eridani|34/γγ Eri]] 2.97 '''Zaurak''' [Zaurac, Zaurack] < زورقزورق ''zawraq'' = Bád
:* [[Delta Eridani|23/δδ Eri]] 3.52 '''Rana'''
:* [[Zeta Eridani|13/ζζ Eri]] 4.80 '''Zibal''' < ? = an Ostrais
:* [[Eta Eridani|3/ηη Eri]] 3.89 '''Azha''' (?) ainm truaillithe ó Pheirsis آشيانهآشيانه ''āšiyāneāšiyāne'' = Nead na hOstraise
:* [[Theta Eridani|θθ Eri]] '''Acamar''' –– dúbailte 3.89, 4.35 < آخرآخر النهرالنهر ''ākhirākhir an-nahr'' = Críoch na hAbhann [ainmníodh é sular cuireadh Achernar san áireamh], agus truaillíodh ''rn'' go ''m''.
:* [[Omicron Eridani|οο Eri]]
:** [[38 Eridani|38/ο¹ Eri]] 4.04 '''Beid''' < بيضبيض ''baiđ̧baiđ̧'' = Ubh (na hOstraise)
:** [[40 Eridani|40/ο² Eri]] '''Keid''' [''Kied''] –– tríréalta 4.43, 9.5; i measc na réaltaí is gaire < ? ''al-qayd'' = Blaoscanna (na hUibhe)
:* [[Tau2 Eridani|2/τ² Eri]] 4.76 '''Angetenar''' [''Al Anchat, Anchenet, Hinayat (al Nahr)''] < عوجةعوجة النهرالنهر ''<sup>c</sup>awjat[u] an-nahr'' = Cam na hAbhann
:* [[Upsilon Eridani|υυ Eri]]
:** [[52 Eridani|52/υ¹ Eri]] 4.49 '''Theemin''' [''Beemin'']
:** [[52 Eridani|52/υ² Eri]] 3.82 '''Beemin''' [''Theemin'']
:'''Réaltaí a bhfuil ainmnithe [[Johann Bayer|Bayer]] orthu:'''
:: [[Achernar|αα Eri]] 0.45; [[Beta Eridani|67/ββ Eri]] 2.78; [[Gamma Eridani|34/γγ Eri]] 2.97; [[Delta Eridani|23/δδ Eri]] 3.52; [[Epsilon Eridani|18/εε Eri]] 3.72; [[Zeta Eridani|13/ζζ Eri]] 4.80; [[Eta Eridani|3/ηη Eri]] 3.89; [[Theta1 Eridani|θθ<sup>1</sup> Eri]] 3.89; [[Theta2 Eridani|θθ<sup>2</sup> Eri]] 4.35; [[Iota Eridani|ιι Eri]] 4.11; [[Kappa Eridani|κκ Eri]] 4.24; [[Lambda Eridani|69/λλ Eri]] 4.25; [[Mu Eridani|57/μμ Eri]] 4.01; [[Nu Eridani|48/νν Eri]] 3.93; [[Xi Eridani|42/ξξ Eri]] 5.17; [[38 Eridani|38/ο¹ Eri]] 4.04; [[40 Eridani|40/ο² Eri]] 4.43; [[Pi Eridani|26/ππ Eri]] 4.43; [[Rho1 Eridani|8/ρρ<sup>1</sup> Eri]] 5.75; [[Rho2 Eridani|9/ρρ<sup>2</sup> Eri]] 5.32; [[Rho3 Eridani|10/ρρ<sup>3</sup> Eri]] 5.26; [[Tau1 Eridani|1/ττ<sup>1</sup> Eri]] 4.47; [[Tau2 Eridani|2/ττ<sup>2</sup> Eri]] 4.76; [[Tau3 Eridani|11/ττ<sup>3</sup> Eri]] 4.08; [[Tau4 Eridani|16/ττ<sup>4</sup> Eri]] 3.70; [[Tau5 Eridani|19/ττ<sup>5</sup> Eri]] 4.26; [[Tau6 Eridani|27/ττ<sup>6</sup> Eri]] 4.22; [[Tau7 Eridani|28/ττ<sup>7</sup> Eri]] 5.24; [[Tau8 Eridani|33/ττ<sup>8</sup> Eri]] 4.64; [[Tau9 Eridani|36/ττ<sup>9</sup> Eri]] 4.62; [[50 Eridani|50/υ¹ Eri]] 4.49; [[52 Eridani|52/υ² Eri]] 3.82; [[Upsilon4 Eridani|41/υυ<sup>4</sup> Eri]] 3.55; [[Phi Eridani|φφ Eri]] 3.56; [[Chi Eridani|χχ Eri]] 3.69; [[Psi Eridani|65/ψψ Eri]] 4.80; [[Omega Eridani|61/ωω Eri]] 4.36; [[62 Eridani|62/b Eri]] 5.50; [[51 Eridani|51/c Eri]] 5.22; [[43 Eridani|43/d Eri]] –– dúbailte 3.97, 5.85; [[82 Eridani|82/e Eri]] 4.26; [[f Eridani|f Eri]] –– dúbailte: 4.30, 4.73; [[g Eridani|g Eri]] 4.17; [[h Eridani|h Eri]] 4.59; [[i Eridani|i Eri]] 5.11; [[p Eridani|p Eri]] –– dúbailte 5.76, 5.76; [[q1 Eridani|q<sup>1</sup> Eri]] 5.52; [[q2 Eridani|q<sup>2</sup> Eri]] 5.04; [[17 Eridani|17/v Eri]] 4.74; [[32 Eridani|32/w Eri]] –– dúbailte: 4.79, 6.14; [[y Eridani|y Eri]] 4.57
:'''Réaltaí a bhfuil ainmnithe [[John Flamsteed|Flamsteed]] orthu:'''
:: [[Tau1 Eridani|1/ττ<sup>1</sup> Eri]] 4.47; [[Tau2 Eridani|2/ττ<sup>2</sup> Eri]] 4.76; [[Eta Eridani|3/ηη Eri]] 3.89; [[4 Eridani|4 Eri]] 5.44; [[5 Eridani|5 Eri]] 5.56; [[6 Eridani|6 Eri]] 5.82; [[7 Eridani|7 Eri]] 6.11; [[Rho1 Eridani|8/ρρ<sup>1</sup> Eri]] 5.75; [[Rho2 Eridani|9/ρρ<sup>2</sup> Eri]] 5.32; [[Rho3 Eridani|10/ρρ<sup>3</sup> Eri]] 5.26; [[Tau3 Eridani|11/ττ<sup>3</sup> Eri]] 4.08; [[Zeta Eridani|13/ζζ Eri]] 4.80; [[14 Eridani|14 Eri]] 6.14; [[15 Eridani|15 Eri]] 4.86; [[Tau4 Eridani|16/ττ<sup>4</sup> Eri]] 3.70; [[17 Eridani|17/v Eri]] 4.73; [[Epsilon Eridani|18/εε Eri]] 3.72; [[Tau5 Eridani|19/ττ<sup>5</sup> Eri]] 4.26; [[20 Eridani|20 Eri]] 5.24; [[21 Eridani|21 Eri]] 5.97; [[22 Eridani|22 Eri]] 5.53; [[Delta Eridani|23/δδ Eri]] 3.52; [[24 Eridani|24 Eri]] 5.24; [[25 Eridani|25 Eri]] 5.56; [[Pi Eridani|26/ππ Eri]] 4.43; [[Tau6 Eridani|27/ττ<sup>6</sup> Eri]] 4.22; [[Tau7 Eridani|28/ττ<sup>7</sup> Eri]] 5.24; [[29 Eridani|29 Eri]] 7.10; [[30 Eridani|30 Eri]] 5.48; [[32 Eridani|32/w Eri]] –– dúbailte: 4.79, 6.14; [[Tau8 Eridani|33/ττ<sup>8</sup> Eri]] 4.64; [[Gamma Eridani|34/γγ Eri]] 2.97; [[35 Eridani|35 Eri]] 5.28; [[Tau9 Eridani|36/ττ<sup>9</sup> Eri]] 4.62; [[37 Eridani|37 Eri]] 5.44; [[38 Eridani|38/ο¹ Eri]] 4.04; [[39 Eridani|39/39 Eri]] 4.87; [[40 Eridani|40/ο² Eri]] 4.43; [[Upsilon4 Eridani|41/υυ<sup>4</sup> Eri]] 3.55; [[Xi Eridani|42/ξξ Eri]] 5.17; [[43 Eridani|43/d Eri]] 3.96; [[44 Eridani|44 Eri]] 5.53; [[45 Eridani|45 Eri]] 4.91; [[46 Eridani|46 Eri]] 5.71; [[47 Eridani|47 Eri]] 5.20; [[Nu Eridani|48/νν Eri]] 3.93; [[49 Eridani|49 Eri]] 5.32; [[50 Eridani|50/υ¹ Eri]] 4.49; [[51 Eridani|51/c Eri]] 5.23; [[52 Eridani|52/υ² Eri]] 3.82; [[53 Eridani|53/l Eri]] 3.86; [[54 Eridani|54 Eri]] 4.32; [[55 Eridani|55 Eri]] 5.98; [[56 Eridani|56 Eri]] 5.78; [[Mu Eridani|57/μμ Eri]] 4.01; [[58 Eridani|58 Eri]] 5.49; [[59 Eridani|59 Eri]] 5.76; [[60 Eridani|60 Eri]] 5.03; [[Omega Eridani|61/ωω Eri]] 4.36; [[62 Eridani|62/b Eri]] 5.50; [[63 Eridani|63 Eri]] 5.39; [[S Eridani|64/S Eri]] 4.74; [[Psi Eridani|65/ψψ Eri]] 4.80; [[66 Eridani|66 Eri]] 5.12; [[Beta Eridani|67/ββ Eri]] 2.78; [[68 Eridani|68 Eri]] 5.11; [[Lambda Eridani|69/λλ Eri]] 4.25; [[82 Eridani|82/e Eri]] 4.26
:'''Réaltaí suntasacha eile:'''
:* [[EF Eridani|EF Eri]] 14.5 - <17.5 –– [[réalta athraitheach mhórchorraíola]]
:* [[Alfa_FornacisAlfa Fornacis|12 Eri]] = Alfa Fornacis
== Féach fosta ==
* [[Sonraí réaltmhéadracha ag baint leis an Abhainn]]
== Naisc sheachtreacha ==
* [http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ Yale Bright Star Catalog]
* [http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/Eri.htm an Abhainn ar shuíomh Robin Gatter]
* [http://www.allthesky.com/constellations/eridanus/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Abhainn]
== Tagairtí ==
* {{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.2|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 04862367300-486-23673-0}}
{{LiostaRéaltbhuíonta}}
[[RangCatagóir:Réaltbhuíonta|Abhainn]]
[[ar:النهر (كوكبة)]]
[[sl:Eridan]]
[[sr:Сазвежђе Еридан]]
[[sv:Floden Eridanus]]
[[th:กลุ่มดาวแม่น้ำ]]
[[tr:Eridanus (takımyıldız)]]
|