An difríocht idir athruithe ar: "Dúil cheimiceach"

Content deleted Content added
No edit summary
Líne 11:
== Stair ==
 
Baineadh an chéad úsáid as an téarma dúil (''stoicheia'') thart ar 360 RC. B'Ba é an fealsamh Gréigeach [[Platón]] a luaigh é ina agallamh beirte [[Timaeus]], ar tráchtas bunúsach é ar an gceimic agus ar an bpáirt atá aici i gcomhdhéanamh na neachanna beo agus na gcorpán neamhbheo. Shíl Plato go raibh cruth speisialta ar na cáithníní is lú a bhí i ngach dúil: [[teitrihéadrán]] (tine), [[ochtaihéadrán]] (aer), [[icisihéadrán]] (uisce), agus [[ciúb]] (cré).<ref>{{cite web | last = Hillar | first = Marian | year = 2004 | url = http://www.socinian.org/aristotles_de_anima.html | teideal = The Problem of the Soul in Aristotle's De anima | publisher = NASA WMAP | accessdate = 2006-08-10 }}</ref>
 
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20"
Líne 19:
|}
 
Sa bhliain 1661, léirigh [[Robert Boyle]] go raibh níos mó dúile ann ná na ceithre cinn chlasaiceacha. B'Ba é [[Antoine Laurent Lavoisier]] a chuir an chéad liosta nua-aimseartha de na dúile le chéile sa bhliain 1789. Thug sé ''Dúile na Ceimice'' air, agus bhí tríocha trí dhúil déag is fiche ann. Ní raibh an liosta sin saor go fóill ó phiseog choitianta na seancheimiceoirí a d'áirigh an [[solas]] agus an [[teas]] mar dhúile, áfach. Sa bhliain 1828, chuir [[Jöns Jakob Berzelius]] tábla na ndúl le chéile a bhí bunaithe ar na meáchain adamhacha. Chuimsigh an liosta sin cúig cinn is dhá scór den naoi ndúil is dhá scór a raibh glacadh leo sa cheimic chomhaimseartha. Bhí seasca sé dhúil is trí scór sa [[Tábla Peiriadach]] cáiliúil a d'fhoilsigh [[Dmítrí Meindeiléiv|Meindeiléiv]] don chéad uair sa bhliain 1869 (léirithe thíos).
 
[[Íomhá:Mendeleev's 1869 periodic table.png|300px|mionsamhail|An [[Tábla Peiriadach]] ([[Meindeiléiv]], 1869)]]
 
Ó ré Boyle, go dtí tús an 20ú chéad, b'ba é an sainmhíniú a bhí ar dhúil ná substaint cheimiceach íon nach féidir a bhriseadh síos go substaintí níos simplí.<ref name="boyle">{{cite book | first=Robert | last=Boyle | authorlink=Robert Boyle | year=1661 | title=The Sceptical Chymist | location=London }}</ref>. Lena chur i malairt focal, ní féidir "dúil" a chlaochlú go substaintí eile trí phróisis cheimiceacha. Tháinig athrú ar an tuiscint seo sa bhliain 1913 nuair a bhfuair [[Henry Moseley]] amach gurb é an lucht leictreach i núicléas an adaimh is bunús le h[[uimhir adamhach]] an adaimh.
 
Bhí seachtó dhá dhúil déag is trí scór aimsithe sa bhliain 1919.<ref>{{cite book | last=Carey | first=George, W. | year=1914 | title=The Chemistry of Human Life | location=Los Angeles|}}</ref>. Aimsíodh an 101ú dúil sa bhliain 1955 agus tugadh [[Meindiléiviammeindiléiviam]] uirthi in ómós do Mheindeiléiv. Sa bhliain 2006, tuairiscíodh gur éirigh leis na saineolaithe dúil uimhir a 118 a shintéisiú sa tsaotharlann, cé nach raibh dúil uimhir a 117 cruthaithe ag aon fhoireann taighde go fóill.
 
== Cur Síos ==