Leagan ó 12:19, 21 Meitheamh 2010 athraigh JAnDbot (plé \| dréachtaí) Róbónna 18,375 edits m róbat ag suimiú: an, bg, cy, he, it, la, tl, war ag baint: tr ag mionathrú: id ← Gabh chuig an difear roimhe seo		Leagan ó 00:09, 30 Meitheamh 2010 athraigh cealaigh Xqbot (plé \| dréachtaí) Róbónna 37,935 edits m róbat ag suimiú: hu:Érzékszervek; cosmetic changes An chéad dhifear eile →
Líne 1: [[~~Image~~Íomhá:Green_Eye.jpg\|thumb\|Is í súil an duine an chéad bhall de chóras céadfach: sa chás seo [[radharc]], i gcomhair, an chórais amhairc.]] Is cuid den [[néarchóras]] é an '''Córas céadfach''' a bhíonn freagrach as faisnéis chéadfach a phróiseáil. Is trí mheán na mball céadfach seo a fhaigheann lárchóras na néaróg faisnéis faoin timpeallacht inmheánach agus sheachtrach. Sna baill chéadfacha bíonn a lán gabhdóirí céadfacha cruinnithe le chéile iontu. Is é a bhíonn ann i gcóras céadfach ná; glacadóirí céadfacha, líonraí néaracha, agus páirteanna na [[inchinn\|hinchinne]] bainteach le haireachtáil chéadfach. De ghnáth, aithnítear na céadfaí seo a leanas; radharc, éisteacht, tadhall, [[blaiseadh]] agus boladh. Is é an [[réimse gabhálach]] an chuid den timpeallachta ar leith a fhreagraíonn na gabhdóirí nó na [[orgán\|horgáin]] céadfacha dó; an solas a bhfeiceann na slata agus na cóingach go léir. [[~~Image~~Íomhá:Gray722.png\|thumb\|280px\|An córas radhairc, léirithe sa leabhair iomráiteach [[Gray's Anatomy]] ]] Go nuige seo, sonraíodh réimsí gabhálacha don [[córas radhairc\|chóras radhairc]], [[córas éisteachta]] agus an [[córas sómachchéadfach]], [[blaiseadh]] agus [[boladh]] == Spreagadh == Códaíonn an córas céadfach ceithre ghré spreagthachta; 'tíopa' (módúlacht), 'déine', 'suíomh' agus 'fad ama'. Úsáidtear 'am sroichte' Líne 14: foinse fuaime a aimsiú. Bíonn íogair ar gabhdóirí áirithe le haghaidh cineálacha áirithe spreagthaí ( mar shampla, freagraíonn [[meicneaghabhdóir\|meicneaghabhdóirí]] difriúla níos fearr do spreagthaí tadhaill éagsúla, ó uirlisí géara nó maola). Seolann gabhdóirí ríoga i bpatrúin faoi leith, a thugann le fios cé chomh mór is atá an spreagadh ( mar shampla, cé comh hard is atá fuaim). Tugann suíomh an ghabhdóra a bhfaigheann an spreagthach eolas don intinn faoi suíomh an spreagtha ( mar shampla, seoltar eolas chuig na hintinne faoin mhéar nuair a fhaigheann [[meicneaghabhdóir\|mheicneaghabhdóir]] sa mhéar spreagadh}. Tugann patrún gníomhaithe na néar-ríge le fios fad ama an spreagtha. == Modúlacht == Sort feiniméin fhisiceach is ea modúlacht chéadfach, a bhíonn inairithe ( mar shampla, teocht, blais, fuaim, brú). Tá ról lárnach ag an chineál ghlacadóra a bhíonn spreagtha i gcódú na modúlachta céadfaí. Sa [[creat tuairchuimhne\|chreat tuairchuimhne]] (nó i mBéarla, ''the memory-prediction framework''), tugann [[Jeff Hawkins]] le fios go bhfuil comhfhreagairt idir sé chiseal na coirtéise ceirbrí agus sé chiseal na conaire optaice den chóras radhairc. Tá na réigiúin seo, V1, V2, V3, V4, V5, MT, IT, srl sa phríomh-choirtéis amhairc. Is éard a bíonn i gceist i réigiún V1 ( féach ar aghaidh) ná aicme amháin de chealla na hintinne, cé go bhfuil a lán ceall eile agus feidhm na radharc acu . Leagann Hawkins scéim amach i gcomhair na modúlachta céanna den chóras céadfach. Tóg faoi deara, gur féidir a lán cineálacha chéadfaí a bheith ann, cuid nach bhfuil luaite anseo. Ach go háirithe, sa duine, beidh cealla sna réigiúin V1, V2 A1, A2, srl.: === V1 (Radharc) === Achar radhairc 1, nó V1, in úsáid i gcomhair na radhairc, via an [[córas amhairc]] go dtí an phríomh-choirtéis amhairc. [[~~Image~~Íomhá:Earcov.JPG\|right\|thumb\|100px\|[[cluas]]]] === A1 (Éistitheach - cloisteáil) === Achar éisteachta 1, nó A1, in úsáid i gcomhair éisteachta, via an [[córas éisteachta]], go dtí an phríomh-choirtéis éisteachta]]. === S1 (Sómachchéadfach - tadhall) === ===G1 (Blaiseadh)=== Achar blaiste 1, nó G1, in úsáid i gcomhair blaiste. === O1 (Boltanach ) === Achar boltanach 1, nó O1, in úsáid i gcomhair bolaidh. == Baill Chéadfacha an Duine == Cuimsíonn córas céadfach an duine na fochórais a leanas; * An [[córas radhairc]], atá comhdhéanta de na [[fótaghabhdóir]]í, [[néaróg optach]] agus V1. * An [[córas éisteachta]] * An [[córas sómachchéadfach]], atá comhdhéanta de na gabhdóirí, tarchuradóirí (conairí) ag transmitters (pathways) ag dul i dtreo S1, agus S1 a mhothaíonn na céadfaí lipéadaithe mar [[tadhall]] nó [[brú]], [[teocht]] (te nó fuar), [[pian]] (including [[tochas]] (agus [[dinglis]] san áireamh), agus mothúcháin ghluaiseachta na matán agus [[suíomh na n-alt]], [[staidiúir an choirp]] san aireamh, [[gluaiseacht]], agus gotha gnúise ( glaoite i dteannta a chéile [[féinaireachtáil]]. * An córas blaiste * An córas boltanach Seo a leanas glacadóirí céadfacha an duine: * [[Ceimeaghabhadóir]] Líne 48: * [[Fótaghabhdóir]] * [[Teasghabhdóir]] == Tagairtí == Kolb & Whishaw: Fundamentals of Human Neuropsychology (2003) Líne 72: [[hi:ज्ञानेन्द्रिय]] [[hr:Osjetilni sustav]] [[hu:Érzékszervek]] [[id:Sistem indera]] [[is:Athygli]]

An difríocht idir athruithe ar: "Córas céadfach"