An difríocht idir athruithe ar: "Daingniú"

[[[Image:Table of Fortification, Cyclopaedia, Volume 1.jpg|thumb|Cuntas ón [[Cyclopaedia, or, An universal dictionary of arts and sciences|''Cyclopaedia'' (1728)]] ar na daingnithe.]]

Is dócha gur baineadh úsáid as na daingnithe sa chéad dul síos chun sráidbhailte a chosaint. I lár na hEorpa thógadh na Ceiltigh “oppida” – bailte daingnithe aar d’fhágfhág múrtha na Meánmhara a rian orthu, más fíor.

Bhain na hAsaírigh feidhm as na sluaite sclábhaithe chun páláis, teampaill agus múrtha a thógáil. <ref>Fletcher, 1996, lch 20.</ref> Tá Uruk, áit i Sumar na Measpatáime, ar na cathracha múrtha is ársa. Roimhe sin bhí múr timpeall chathair (nó phrótachathair) Ireachó chomh luath le hocht míle bliain RCRCh. Thóg na sean-Éigiptigh daingin ar theorainneacha Ghleann na Níle.

Bhí bailte daingnithe le fáil i nGleann na hIndia. Faoin mbliain 3500 BCRCh bhí na céadta bailte beaga ar an tuilemhá, agus bhí a lán acu daingnithe.<ref>Stearns agus Langer, 2001, lch 17.</ref> Tháinig seandálaithe ar mhúrtha agus ar urdhúnta brící in Mundigak (c. 2500 BC) in oirdheisceart na hAfganastáine.<ref>Fletcher, 1996, lch 100.</ref>

RinneIs namór Rómhánaigha an-duld'fheabhsaigh chunna cinnRómhánaigh saan daingniú campa. B’fhéidir leo campa daingnithe a thógáil i gceann cúpla uair an chloig le cré, le hadhmad agus le díog, agus ba dheacair é a ghabháil.

Bhí na Rómhánaigh oiltego armaith mhúrthachun múrtha buana agus ar thúirtúir a thógáil, daingnithe a chuaigh i bhfeidhm ar innealtóirí míleata na méanaoiseanna. B’an-tiubh iad na múrtha úd agus bhíodh moirtéal iontu. Is iad na cinn is mó iomrá múrtha Áiréileacha na Róimhe agus múrtha Teodósacha Chathair Chonstaintín, in éineacht le roinnt iarsmaí in áiteanna eile. Tógadh Múr Haidriain feadh thuaisceart na Breataine le linn an Impire sin (é faoi réim AD 117—138).

Thosaigh an daingniú sa tSín luath go leor. Sa Ríora Shang (timpeall 1600 – 1050 BC) agus ó shin amach sa tSín tógadhbhí múrtha cré á dtógáil. Bhí a leithéidí ag an bpríomhchathair in Ao. Bhíothas ag tógáil múrtha cloiche i ré na Stát Eascairdiúil (481-221 BC), ach níor baineadh feidhm mhór as an gcloch go dtí Ríora Tang (618-907 AD).

Bunaíodh mórán bailte móra, go háirithe in Oirthear Eorpa, mar chuid d’fhairsingiú críche i ré an choilínithe oirthearaigh (Ostsiedlung). Is furasta a leithéidí a aithint de bharr a leagain amach rialta agus a gcuid margaí móra. Bailte daingnithe ba ea iad, agus ní raibh stad acu ach ag feabhsútreisiú na múrtha. Chuidigh tógáil na gcaisleán sna críocha úd le deireadh a chur le trádáil sclábhaithe (trádáil a bhí coitianta chomh déanach leis an 12ú haois): b’fhéidir leis na tiarnaí muintir na tuaithe a chosaint ar chreachadóirí.<ref>Bartlett 1994, lch 304.</ref>

Chuimhnítí ar an imshuí mar chomhrac idir na gunnaí a bhí ag ionsaí an daingin agus na gunnaí a bhí á chosaint. Ba é aidhm an lucht daingnithe, mar sin, buntáiste a thabhairt do ghunnaí an daingin. De réir a chéile d’éirigh na múrtha agus na túir níos ísle; tháinig feinistrí gunna in áit na gcíortha lámhaigh; agus tosaíodh ag tógáil daingnithe ar dícheangal timpeall an phríomhdhaingin chun go gcuirfí moill ar an namhaid agus gan dídean a thabhairt dóibh.

Tar éis chogadh neamhspleáchais na hÍsiltíre sa 16ú haois tháinig scoil Ghearmánach daingnithe i réim. Mhol sí an claonfort mar limistéar gan dídean timpeall an daingin, agus an tslíslí chumhdaithe ann chun an claonfort a chosaint. Tháinig tábhacht nua leis an díog agus a dhá taobh treisithe le leaca, agus tháinig an t-urdhún chun tosaigh in éineacht le daingnithe eile.

Thug [[Jean Errard]], Francach, cuntas foirmiúil ar na modhanna nua daingnithe sa bhliain 1600. Thomhais sé an t-achar ba cheart a bheith idir na daingnithe i bhfianaise raon na mionarm, agus mhol sé an lámhach trasnála. Chuir [[Antoine Deville]] agus [[Blaise François Pagan |Blaise de Pagan]] leis an gcomhairle seo, agus iad ag tabhairt aird ar leith ar úsáid na ndúnchlaí chun dídean agus misneach a thabhairt do na cosantóirí. Is amhlaidh gur beartaíodh prionsabal na fadchosanta, prionsabal a shaothraigh máistrí eile ar nós [[Sébastien Le Prestre de Vauban|Vauban]].

[[Image:Bastion Castle Siklós.jpg|thumb|right|Radharc anuasaerga ar urdhúnta ag Caisleán Siklós san Ungáir.]]

Ní mór idirdhealú a dhéanamh idir daingnithe sealadacha (uchtbhallaí machaire agus msdmar sin de) agus daingnithe buana. CaithfearB'éigean na cinn úd a thógáil sa chruth go gcosnaíonngcosnófaí gach cuidtaobh díbh gach cuidtaobh eile, go dtaganndtiocfadh na daingnithe idir na cosantóirí agus urchair na naimhde chomh maith agus is féidir, agus go scuabannscuabfadh lámhach an daingin clár iomlán an mhachaire os comhair na ndaingnithe amach.

Ag seo comharthaí sóirt na ngnáthdhaingnithe ón 16ú haois i leith. :

Thógfaí carn cré nó rampar timpeall na háite a bhí le cosaint. Chuirtí na gunnaí móra agus na saighdiúirí ar an gcuid uachtarach den rampar (an ''terre-pleine''), áit a mbíodh uchtbhalla mar chosaint, é timpeall ocht dtroigh ar airde agus finistir ghunna ann uaireanta. Taobh amuigh den uchtbhalla bhíodh díog le fáil agus í timpeall dhá throigh déag ar doimhne. Ba éBhíodh an port rite le fáil ar an taobh istigh den díog agus é treisithe le leaca, le cliatha, le fóda nó eile; os a chomhair amach bhíodh frithbhalla ann. Lasmuigh de sin bhíodh “slí chumhdaithe” ann agus uchtbhalla idir í agus an namhaid; chuirfeadh seo ar chumas na saighdiúirí iad féin a cheilt chun mionruathar a thabhairt. Lastall de sin bhíodh claonfort ann agus é déanta i gcaoi is go bhféadfadh gunnaí an daingin an namhaid a phleancadh. Ba mhinic urdhúnta ann agus iad in ann an t-imbhalla a bhíodh eatarthu a chosaint.

TáIs fada cineálacha difriúla urdhúnta ann le fada an lá:

*''Leagarnach'': Craobhacha a leagtar ina sraith agus aghaidh na mbarr bioraithe ar an namhaid. Bíonn na crainn fite ina chéile nó ceangailte dá chéile le sreang nó le téada. Úsáidtear leo féin iad nó in éineacht le constaicí eile. Is furasta luaith a dhéanamh de leagarnach, nó na téada a dhó agus na cearchaillí a scaradh ónaó chéile le graiplíní.