|
|fonótaí=}}-->
[[File:Location-Austria-Hungary-01.png|thumb|Impireacht na hOstaire agus na hUngáire sa bhliain 1913]]
Aontas monarcaí idir coróin Impireacht na hOstaire agus coróin Ríocht na hUngáire ab í '''An Ostair-Ungáir''', lenaa dtugadhdtugtaí Impireacht na hOstair-Ungáire, an Démhonarcacht, Monarcacht na [[An Danóib|Danóibe]], nó an Mhonarcacht [[Impiriúil Ríoga (''kaiserlich-königlich'', nó ''k.u. k.]]'') uirthi chomh maith. Bhí sí suite i lár na [[An Eoraip|hEorpa]]. Bunaíodh an t-aontas dele thoradh ChomhréiteachComhréiteach (''Ausgleich'') sana bhliainbliana 1867. De réir an chomhréitigh sinseo, d'aontaighthoiligh TeachRítheaghlach Ostarach Hapsburg na hOstaire lean cumhachtchumhacht a comhroinntchomhroinnt le rialtas na hUngáire, agus mar sin roinneadhrinneadh críochtír iar-Impireachtar leith de Ríocht na hOstairehUngáire a raibh an ceann eatarthustáit. Mhaircuid de na ranna rialtais agus forais áirithe i bpáirt aici leis an DémhonarcachtImpireacht Ostarach. Sin an chúis a dtugtaí monarcacht Impiriúil Ríoga ar feadhan 51Ostair-Ungáir: bliainthagair goan dtíchéad aidiacht acu do ról an bhliainrialtóra 1918mar nuairImpire asan scaipeadhOstair, íagus ian ndiaidhdara bristeceann mhíleataacu sabhí [[Ansé Chéadag Chogadhtrácht Domhanda|Chéadar Cogadha Domhanda]]ról mar Rí san Ungáir.
Mhair an démhonarcacht ar feadh 51 bliain. Tháinig deireadh léi sa bhliain 1918, nuair a briseadh an Chéad Chogadh Domhanda ar na Cumhachtaí Láir (Impireacht na Gearmáine agus an Démhonarcacht). Ba ansin a tháinig na gluaiseachtaí náisiúnta chun tosaigh i measc na náisiúntachtaí beaga a raibh an Impireacht comhdhéanta astu, agus bhunaigh siad stáit nua dóibh féin.
Ní mór an giorrúchán ''k.k.'' (''kaiserlich-königlich'', "Impiriúil Ríoga") a aithint thar an ngiorrúchán ''k.u.k.'' (''kaiserlich und königlich'', "Impiriúil agus Ríoga"). Tagraíonn an chéad ghiorrúchán d'údaráis na tíre go léir, idir an Ostair agus an Ungáir. Maidir leis an dara giorrúchán, tráchtann sé ar údaráis na hOstaire, nó is amhlaidh go raibh an tImpire ag rialú Ríocht na Boihéime (inniu: Poblacht na Seice) mar rí, freisin.
== Struchtúr agus ainm na tíre ==
RialaighNa tailte a bhí á rialú ag an ríshliochtmonarc Hapsburgach mari ról [[Impire na hOstaire]]<ref name="title">{{cite web|url=http://www.firstworldwar.com/bio/franzjosef.htm |teideal=Who's Who - Emperor Franz Josef I |foilsitheoir=First World War.com |date= |accessdate=2009-05-05}}</ref>, tharba cuidiad thuaisceartachna agustailte iartharachthuaidh naagus tírethiar, sin énó [[Impireacht na hOstaire]], an Tír ar an taobh abhus d'Abhainn Leitha ([[Cisleithania]]''Cisleithanien'') nó na Tailte le hionadaíochthIonadaíocht sa ''Reichsrat'' (''Die im Reichsrat vertretenen Länder'')<ref name="Britannica1911">[http://www.1911encyclopedia.org/Austria-Hungary Britannica 1911]</ref>. agusI marról Rí na hUngáire, tharbhí an monarc ag rialú [[Ríocht na hUngáire]], nó an Tír taobh thall d'Abhainn Leitha ([[Transleithania]]''Transleithanien''), nó TaillteTíortha Choróin NaoimhCoróin Stiofáin) Naofa<ref name="Britannica1911"/>. BhíIs féinrialtaséard agusa ionadaíochtbhí ag na codanna sini maidirgceist le comhghnóthaíLeitha (goná príomhacraobh-abhainn maidirde lechuid caidreamhna coigrícheDanóibe, agus le cosaint).<ref>''"The kingdom of Hungary desired equal status with theí Austrianina empireteorainn, which was weakened by its defeat in the Austro-Prussian War of 1866. The Austrian emperor Francis Joseph gave Hungary full internal autonomy, together with a responsiblebheag ministry, and in return it agreed that the empire should still benó a single great state for purposes of war and foreign affairsmhór, thusidir maintainingan itsOstair dynasticagus prestigean abroadUngáir."'' - Compromise of 1867, [[Encyclopædia Britannica]], 2007</ref>
Nuair a bhí an Démhonarcacht ann, bhí Impireacht Naofa Rómhánach an Náisiúin Ghearmánaigh ann ó thaobh an dlí de. Ní raibh ach an Ostair suite taobh istigh de theorainneacha na himpireachta sin - bhí an Ungáir neamhspleách ar an Impireacht Naofa.
Bhí féinrialtas ag an Ungáir, ach bhí an monarc, an Roinn Gnóthaí Eachtracha agus an Roinn Chogaidh i bpáirt ag an dá stát, chomh maith leis an gcuid den Roinn Airgeadais a raibh freagracht uirthi as maoiniú na bhfórsaí armtha agus na taidhleoireachta.<ref>''"The kingdom of Hungary desired equal status with the Austrian empire, which was weakened by its defeat in the Austro-Prussian War of 1866. The Austrian emperor Francis Joseph gave Hungary full internal autonomy, together with a responsible ministry, and in return it agreed that the empire should still be a single great state for purposes of war and foreign affairs, thus maintaining its dynastic prestige abroad."'' - Compromise of 1867, [[Encyclopædia Britannica]], 2007</ref>
Ba iad [[Vín]] (don Ostair) agus [[Búdaipeist]] (don Ungáir)an dá príomhchathair: naVín Monarcachtasan Ostair agus Búdaipeist san Ungáir.<ref name="Britannica1911"/> Ba í an Ostair-Ungáir an dara tír is mó san Eoraip de réir tíreolaíochtaan achair i ndiaidh [[Impireacht na Rúise]] (621.538 km², nó 239.977 míle cearnachchearnach sa bhliain 1905<ref>{{cite web|url=http://www.1911encyclopedia.org/Austria-Hungary |teideal=Austria-Hungary - LoveToKnow 1911 |foilsitheoir=1911encyclopedia.org |date= |accessdate=2009-05-05}}</ref>) agus í ar an tríú tír deó réirthaobh an daonra de (i ndiaidh na Rúise agus [[Impireacht na Gearmáine]]). Sa lá atá inniu ann, tá daonra detimpeall thimpeallar 69 milliún agduine anina gcríochgcónaí lenasna n-áiríodhtailte a bhain leis an iar-Impireacht lena linn.
MarÓs impireacht ilnáisiúnta agus cumhachtmórchumhacht mhóra lebhí linnann, rébhí an Ostair-Ungáir thíos le teacht na múscailtengluaiseachtaí náisiúnta, bhísa saolnaoú polaitíochtahaois déag. Cuid lárnach de shaol pholaitiúil na tíre tugthaab goea mórna lehéilimh díospóidía ibhí meascag na príomhghrúpaígluaiseachtaí náisiúnta.seo agus na díospóireachtaí a spreag siad.
GoI hidirnáisiúnta,gcaidreamh bhíidirnáisiúnta is é an t-ainm "a bhí ar an monarcacht ná ''Österreichisch-Ungarische Monarchie"'', aris é sin, an monaracachtMhonarcacht (leOstarach-Ungárach, cinneadhde óréir [[Franzchinneadh Josephan I]]Impire saProinsias bhliainSeosamh a hAon ón mbliain 1868),. lenaTagraíonn ciallaítearan got-ainm seo hiomlándo "Nana Ríochtaí agus Tailltena Tailte le hIonadaíocht acu sa Chomhairle Impiriúil (an ''Reichsrat'') agus TaillteTailte Choróin NaoimhStiofáin Naofa in éineacht. Is éard atá i gceist le Stiofán Naofa ná Stiofán a hAon, Rí na hUngáire i dtús na haonú haoise déag, a rinne tír Chríostaí den Ungáir. Duine de naoimh na hEaglaise Caitlicí é Stiafáin"Stiofán.
=== Ainm na tíre i dteangacha oifigiúla na hOstair-Ungáire ===
|
