An difríocht idir athruithe ar: "Na hOileáin Bhailéaracha"

Content deleted Content added
Glanadh éadrom, a thuilleadh de dhith
m litriú
Líne 23:
}}
 
Is oileánrach iad '''na hOileáin Bailéaracha''' ([[Catalóinis]]: ''Illes Balears'', [[Spáinnis]]: ''Islas Baleares'', [[Gréigis]]: ''Gymnesiae'', [[Laidin]]: ''Baleares'') a dhéanann suas comhphobal féinrialathach in iarthar na [[An Mheánmhuir|Meanmhara]], in aice cósta thoir na [[An Spáinn|Spáinne]]. Is í [[Palma de Mallorca]] an phríomhchathair. Níl ach cúige amhainamháin freisin ainmnithe Illes Balears. Is í an t-ainm i gCatalóinis an t-ainm oifigiúloifigiúil cé go bhfuil Spáinnis agus Catalóinis mar theangacha oifigiúla sa chúige.
 
== Stair na nOileán ==
Tá a lán finnscéalta ann faoin áit, ach níltear cinnte, fiú, cárb as ainm na n-oileán. Bhí scileanna troideachtroda ag muintir na háite agus throid siad uaireanta mar shaighdiúirí thuarastail do airm dhifriúla, ar fud an Meanmhara. Dá ainneoin seo bhí siad measartha ciúin agus neamhionsaitheach. Thóg na Féinícigh an ait ar dtús agus i ndiaidh titim Cartach na Rómhánaigh. An chúis a thug na Rómhánaigh ná go raibh siad ag tabhairt chabhrach do na foghlaithe mara sa [[An Mheánmhuir|Mheanmhuir]] agus thóg Q. Caecilius Metellus an áit, (ó shin bhí Balearicus aige mar shloinne) sa bhliain 123 RC. PhlándailPhlandáil sé an t-oileán is mó le 3,000 saighdiúirí na Róimhe agus Spáinneach agus bhúnaighbhunaigh siad na chathracha Palma and Pollentia. Bhain na hoileáin leis an gconventus de Carthago Nova (Cartagánach Nua), sa chúige Hispania Tarraconensis, faoi réimse [[Impireacht na Róimhe]].
[[Íomhá:Baleares-rotulado.png|left|thumb|200px|Mapa de las Islas Baleares]]
 
Bhí poirt iontach ag an dá oileán is mó (na hOileáin Bailéaracha go stáiriúlstairiúil) cé go raibh ort a bheith cúramach ag teacht isteach iontu toisc go raibh siad carraigeach ag a mbéal. Bhí na hOileáin iontach saibhir ó thaobh gach saghas earra ach amháin fíon agus ola olóige, mar shampla beithighbeithígh, cóinínícoiníní, seilide agus cré dearg (iontach úsáideach ó thaobh na péinteoireachtapéintéireachta de), nó sinope. Dúirt an staraí Rómhánach Dioscorides (Materia Medica i. 92) go raibh daonra 30,000 ag an dá oileán le chéile.
 
I ndiadhndiaidh titim na Róimhe, thóg na Vandalaigh na hoileáin. Buaiteoirí eile ná na Biosántaigh, Arabaigh, agus na hAragónaigh. Bhí na hAragónaigh go brúideach nuair a thóg agus phlandáil siad na hoileáin le [[An Chatalóin|Catalóinigh]], a fuair réidh le chuid mhaith de na daoine rompu. I dtús báire ríaladhrialaíodh na hoileáin ó Ríocht Mallorca ach sa bhliain [[1344]] stop an ríocht ag feidhmiú agus tógadh é isteach i ríocht na h[[An Aragóin|Aragóine]], a rinne aontú le Castilla (tar eiséis pósadh Éilis ó Castilla le Ferdinand II ón Aragóin). Bhí Minorca faoi na Sasanaigh do formhór an 18ú aois, i gcogaidh dhifriúla thóg airm na SasnaighShasana, Francaighna Fraince agus sa deireadh, Spáinnighna Spáinne, an áit.
 
== Tír Eolas, PoilitíochtPolaitíocht, agus CúltúrCultúr ==
 
Labhraítear Catalóinis sna hOileáin Bhailéaracha. Is iad [[Mallorca]], Menorca, Ibiza (Eivissa), agus Formentera, na príomhoileáin, iad go léir cáilliúilcáiliúil mar ionaid turasóireachta. I measc na noileánn-oileán beag tá Cabrera, áit a bhfuil Parc Nacional de l'Arxipèlag de Cabrera suite. Is iad Majorca agus Minorca na fíor-Oileáin Bhailéaracha cé go bhfuil na hoileáin eile san áireamh ag an gcomhphobal féinrialathach. Uaireanta chuirtear i ngrupaí iad le Majorca, Minorca, agus Cabrera sna hoileáin Gymnesiach, le Ibiza agus Formentera mar na hoileáin giúise.
 
{{comhphobail féinrialaitheach na Spáinne}}