An difríocht idir athruithe ar: "Atmaisféar an Domhain"
Content deleted Content added
m róbat ag suimiú: ceb:Kahanginan |
m Róbat: Athruithe cosmaideacha |
||
Líne 1:
{{glanadh}}
[[
Is éard is '''atmaisféar''' ann (Gréigis: ἀτμός - atmos "gal" agus σφαῖρα - sphaira "sféar") ná ciseal de [[gáis|gháis]] a d'fhéadfadh [[Rinn réalteolaíoch|rinn]] ábhartha le dóthanacha [[Mais|maise]] a thimpeallú,<ref>[http://www.ontariosciencecentre.ca/school/clc/visits/glossary.asp Ontario Science Centre website]</ref> faoi réir [[Domhantarraingt|dhomhantarraingt]] na reanna, agus a bhíonn coinnithe le haghaidh tréimhse ama níos faide, más rud é go bhfuil an domhantarraingt ard agus teocht an atmaisféir íseal. Bíonn roinnt [[pláinéid]] comhdhéanta, den chuid is mó, de gháis éagsúla, ach sonraítear an ciseal seachtrach amháin mar atmaisféar (féach [[Gásfhathaigh]]).
Cuireann an téarma [[
== Brú atmaisféarach ==
Is éard is brú atmaisféarach ann ná an fórsa in aghaidh an aonaidachair, atá i bhfeidhm go hingearach ar dhromchla, ag an gás máguaird. Aimsítear é ó fhórsa imtharraingthe an phláinéid i gcomhar le mais iomlán cholún aeir os cionn suímh. Tá [[aonad brú an aeir|aonaid brú an aeir]] bunaithe ar chaighdeán atá aitheanta go hidirnáisiúnta, sé sin 'an [[Atmaisféar Caighdeánach|tAtmaisféar Caighdeánach']], a shainmhínítear mar 101,325 Pa (nó 1,013,250 díneacha in aghaidh cm ²).
Laghdaíonn brú ghás atmaisféarach le hairde mar gheall ar laghdú mhais an gháis os cionn an tsuímh.
Tugtar an [[
d'aer tirim oiread luasghéarú imtharraingteach an phláinéid. I gcás den sórt sin samhail atmaisféir eiseamláir, titeann an brú go heaspónantúil le airde na hairde. Níl, áfach, atmaisféir aonfhoirmeach i teochta, mar sin tá cinneadh cruinn ar bhrú an atmaisféir ag aon airde áirithe níos casta fós.
== Éalaitheach atmaisféarach ==
Tá difríocht shubstaintiúil idir [[Imtharraingt dromchla]] i measc na bpláinéad, an fórsa a choinníonn síos an t-atmaisféar. Mar shampla, tá fórsa mór imtharraingthe an [[ollphláinéad|ollphláinéid]] [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatar]] in ann gáis éadroma, mar [[
Ós rud é, ag aon teocht ar leith, go mbíonn móilíní gháis ag bogadh ar raon leathan treoluasanna, beidh roinnt mall-sceitheadh de gháis amuigh sa spás ag titim amach, beagnach go leanúnach. Bogann móilíní a bhíonn níos éadroime níos tapúla ná na cinn níos troime leis an [[Fuinneamh cinéiteach|bhfuinneamh cinéiteach]] céanna , agus mar sin, bíonn gáis de mheáchan móilíneach íseal a chailleadh níos tapúla ná iad siúd de mheáchan móilíneach ard. Síltear go mbéidir gur chaill [[Véineas (pláinéad)|Véineas]] agus [[Mars (pláinéad)|Mars]] a gcuid uisce go léir beagnach nuair, tar éis a bheith fótai-díthiomsaithe chuig [[
== Comhshuíomh ==
[[
Tá atmaisféir na bpláinéad [[Véineas (pláinéad)|Véineas]] agus [[Mars (pláinéad)|Mars]] comhdhéanta go príomha de [[Dé-ocsaíd charbóin|dhé-ocsaíd charbóin]], le cainníochtaí beaga de [[Nítrigin|nítrigine]], [[
== Comhdhéanamh ==
=== An Domhan ===
Cuimsíonn atmaisféar an Domhain, ón dtalamh aníos, an [[
Luíonn trí cheathrú den atmaisféar istigh sa trópaisféar, agus athraíonn doimhneacht an chisil idir 17 km ag an Mheánchiorcal agus 7 km ag na moil. Is é an [[
=== Eile ===
Tá atmaisféir aitheanta ag reanna réalteolaíocha eile mar seo a leanas.
==== Laistigh d'ár gcrianchóras ====
* Atmaisféar [[Mearcair (pláinéad)|Mhearcair]]
* Atmaisféar [[Véineas]]
* Atmaisféar an [[Domhan|Domhain]]
** Atmaisféar na [[Gealach|Gealaí]]
* Atmaisféar [[Mars|Mharsa]]
* Atmaisféar [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]]
Líne 43:
* Atmaisféar [[Satarn|Shatairn]]
** Atmaisféar [[Tíotán (gealach)|Thíotáin]]
** Atmaisféar [[Enceladus]]
* Atmaisféar [[Úránas (pláinéad)|Úránais]]
** Atmaisféar [[Titania (gealach)|Thitania]]
* Atmaisféar [[Neiptiún|Neiptiúin]]
** Atmaisféar [[Tríotón (gealach)|Thríotóin]]
* Atmaisféar [[Plútón|Phlútóin]]
==== Lasmuigh d'ár gchrianchóras ====
* Atmaisféar [[HD 209458 b]]
== Cúrsaíocht ==
Tarlaíonn cúrsaíocht an atmaisféir mar gheall ar dhifríochtaí theirmigh má éiríonn [[
== Tagairtí ==
{{reflist}}
Líne 62:
[[Catagóir:Atmaisféir pláinéadacha]]
[[Catagóir:Atmaisféar| ]]
[[Catagóir:
[[als:Atmosphäre]]
|