An difríocht idir athruithe ar: "Scéim Aistriúcháin an Ghúim"

Scéim aistriúcháin arbh é ab aidhm di lear mór leabhar [[Gaeilge]] a chur ar fáil don phobal a bhí i '''scéim aistriúcháin an Ghúim'''. Cuireadh tús leis an scéim ag deireadh [[1920í|fhichidí na fichiú aoise]] agus tháinig deireadh léi sna [[1940í|daichidí]]. Is é an beartas aistriúcháin leabhar is tábhachtaí sa Ghaeilge ar tugadh faoi riamh.

 

==An Scéim==

 

 

Roinnt mhaith scríbhneoirí a thuill clú dóibh féin i réimse na Gaeilge ina dhiaidh sin, rinne siad aistriúcháin faoin scéim, leithéidí [[Máirtín Ó Cadhain|Mháirtín Uí Chadhain]], [[Seosamh Mac Grianna|Sheosaimh Mhic Ghrianna]], [[Niall Ó Dónaill|Niall Uí Dhomhnaill]] agus [[Seán Ó Ruadháin|Sheáin Uí Ruadháin]].

Sa bhliain 1939 rinneadh cinneadh gan tuilleadh aistriúchán a choimisiúnú. Chinn an Gúm tosaíocht a thabhairt do bhunsaothair as sin amach (ach bhí aistriúcháin fós á gcur i gcló go dtí deireadh na ndaichidí). Tuairim is 250 saothar san iomlán a aistríodh faoin scéim<ref>Comhfhreagras leis an nGúm.</ref>.

 

Nuair a cuireadh tús leis an scéim bhíothas den tuairim gur sheift áisiúil a bheadh san aistriúchán chun fadhb na heaspa leabhar Gaeilge a shárú. Bhí scéimeanna aistriúcháin den chineál chéanna curtha i gcrích i bhFlóndras agus sa Bhreatain Bheag ag deireadh na naoú haoise déag le leabhair a sholáthar as Pléimeannais agus as Breatnais, agus iad ag tabhairt le fios go bhféadfaí torthaí maithe a bhaint amach ar an dóigh seo. De réir mar a cuireadh dlús faoin scéim, áfach, thosaigh a lán daoine á cáineadh. Ba é an locht ba mhó a fuarthas uirthi ná go rabhthas ag aistriú an iomarca leabhar Béarla in áit a bheith ag díriú ar theangacha eile. Na daoine a bhí in ann Gaeilge a léamh san am sin, ní raibh aon duine acu dall ar an mBéarla, agus mar sin, bheidís in ann na bunsaothair a léamh pé scéal é - ní raibh aon ghéar-riachtanas acu leis na haistriúcháin. Anuas air sin, níor roghnaíodh ar bhonn córasach na leabhair a bhí le tiontú – rogha phearsanta an eagarthóra nó an aistritheora féin seachas mian an ghnáthléitheora ba bhunús le cuid de na leabhar a roghnaíodh. D’fhág an dá ní sin gur tháinig laghdú ar mhargadh a bhí beag an chéad lá riamh. Maítear freisin go raibh roinnt mhaith de na daoine a rinne aistriúcháin thar ceann an Ghúim ábalta bunsaothair a scríobh agus sásta é sin a dhéanamh agus gurbh fhearr an mhaise don Ghaeilge é dá nglacfadh an Gúm leis na saothair sin seachas a bheith meáite ar aistriúcháin a fhoilsiú. Maíonn roinnt criticeoirí gur mhúch an obair thuirsiúil aistriúcháin a rinne roinnt de na haistritheoirí aon fhuinneamh cruthaitheach a bhí iontu, agus i gcás Sheosaimh Mhic Ghrianna maítear go raibh an tsíoraistritheoireacht a rinne sé sna triochaidí ar ceann de na cúiseanna leis an drochshláinte intinne a tháinig air<ref>Féach, mar shampla Grenne 1969, lch 33.</ref>.

 

Ar an taobh eile de, meastar go bhfuil fiúntas mór sna haistriúcháin i ngeall ar an gcaighdeán ard Gaeilge iontu, gur eiseamláir den dea-aistriúchán iad, agus gur stóras canúintí iad (rud a chuaigh chun sochar na teanga nuair a bhí Foclóir [[Tomás de Bhaldraithe|de Bhaldraithe]] á thiomsú<ref>Féach Ní Bhrádaigh 1997, lch 66.</ref>). Meastar, leis, gur léirigh éagsúlacht na leabhair a aistríodh go raibh an Ghaeilge in ann ag an uile chineál seánra nua-aimseartha (beatháisnéis, stair, litríocht, dráma, réalteolaíocht, scéalta bleachtaireachta, reiligiún srl.) fiú sular tháinig an caighdeán oifigiúil ar an bhfód.

 

 

Ina dhiaidh sin féin, bhí scríbhneoirí Gaeltachta míshásta le gnéithe áirithe d'obair an Ghúim agus den scéim aistriúcháin. Thug [[Máirtín Ó Cadhain]] "[[Róbat|róbó]] aistriúcháin an Stáit" ar an nGúm agus mhaígh sé nach raibh i gcuid mhaith de na leabhair a aistríodh ach saothair den tríú nó den cheathrú grád <ref>Luaite ar Ó Cathasaigh 2002, lch 23.</ref>. Sa bhliain 1949, thug an Cadhnach léacht uaidh faoi chúrsaí litríocht na Gaeilge a foilsíodh ina dhiaidh sin ar ''Feasta'', míosachán Chonradh na Gaeilge, faoin teideal ''Tuige nach bhfuil litríocht na Gaeilge ag fás?'' Is é an breithiúnas a thug sé ar obair an Ghúim ná:

Go bunúsach, bhí an Cadhnach barúlach go raibh córas neamhoifigiúil cinsireachta i bhfeidhm ag an nGúm agus é níos déine ná an chinsireacht oscailte a bhí á déanamh ar na leabhair Bhéarla in Éirinn san am chéanna. Cháin sé an rud ar thug sé tíorántacht na bpáistí scoile agus na mban rialta air, is é sin, go raibh an Gúm drogallach aon leabhar Gaeilge a fhoilsiú a bhainfeadh geit as an dá dhream seo, ó bhí an priacal ann i dtólamh go mbainfí úsáid as an leabhar mar lón léitheoireachta is mar áis teagaisc ar scoil (agus ba iad na hoird reiligiúnacha a bhí i gceann fhormhór mór na scoileanna in Éirinn sa linn sin).

 

{| class="wikitable"

|-

|}

 

{{reflist}}

 

 

 

* ''Colomba'', Nicholas Williams a chóirigh an t-eagrán nua (Coiscéim, 2007).

* ''Saile Chaomhánach, nó: Na hUaigheanna Folmha'', an Dr Tomás de Bhaldraithe a chóirigh an t-eagrán nua (An Gúm, 1986) (Gan ISBN).

 

 

[[Catagóir:An Gúm]]