An difríocht idir athruithe ar: "Vlaidímír Leinín"

|ainm =Vlaidímír LéinínLeinín<br /><small>Владимир Ильич Ленин</small>

Ceannaire agus réabhlóidí [[Cumannachas|Cumannach]] as [[an Rúis]] ab ea '''Vlaidímír Ílídts LéinínLeinín''' ([[Rúisis]]: Влади́мир Ильи́ч Ле́нин), nó '''LéinínLeinín''' de gnáth ([[22 Aibreán]], [[1870]] – [[21 Eanáir]], [[1924]]). Ceannaire an pháirtí [[Boilséiveach]] ab ea é, agus an chéad ceannaire [[Aontas na Sóivéadach]] tar éis [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]] i [[1917]].

Saolaíodh Vlaidímír Ílídts Úliánov i [[Simbirsk]], cathair in aice leis an abhainn [[Volga]]. D'athraigh sé a shloinne ó Úliánov (Rúisis: Улья́нов) go LéinínLeinín níos déanaí, ach níl aon eolas cinnte faoi cén fáth a roghnaigh sé an t-ainm LéinínLeinín. Is tuairim amháin é gur thóg sé an t-ainm ón abhainn [[Lena]], ach níor fhág LéinínLeinín aon eolas cinnte faoi seo.

[[Íomhá:Lenin-circa-1887.jpg|thumb|left|100px|LéinínLeinín - Thart ar an mbliain 1887]]

Mac le h[[Ilya Nikolaevich Ulyanov]] ([[1831]] - [[1886]]) ab ea é, oibrí státseirbhís a bhí i bhfabhar le daonlathas agus oideachas saor. Bhí máthair liobrálach ag LéinínLeinín, [[Maria Alexandrovna Blank]] ([[1835]] - [[1916]]). Bhí dúchas measctha aige; [[An Ghearmáin|Gearmánach]], [[An Chailmíc|Cailmíc]] agus [[Giúdachas|Giúdach]]. Ba bhall den [[Eaglais Ceartchreideamh Rúiseach]] é.

Mac léinn cliste ab ea LéinínLeinín, agus bhí suim aige i [[Laidin]] agus [[Gréigis]]. Bhí dhá thubaiste i saol LéinínLeinín mar bhuachaill óg, agus bhí tionchar mór acu air. Ar dtús, fuair a athair bás sa bhliain [[1886]]. An bhliain ina dhiaidh, crochadh a dheartháir [[Alexander Ulyanov]] mar ghlac sé páirt i scéim chun [[Sár]] [[Alastar III]] a mharú. D'athraigh na h-eachtraí seo saol LéinínLeinín go deo, agus as seo amach bhí dearcadh réabhlóideach aige. Thosaigh sé ag déanamh staidéar ar obair [[Karl Marx]] agus [[Nikolai Chernyshevsky]], agus ag iarraidh scéim Marxachas a chur le chéile chun réabhlóid rathúil a fháil. Sa bhliain [[1887]], d'fhág sé an mheánscoil agus chuaigh sé isteach in [[Ollscoil na Cazáine]]. Thosaigh sé ag glacadh páirt in agóide mic léinne, agus mar thoradh cuireadh amach as an ollscoil é i mí Nollaig 1887. Seoladh amach é ar dheoraíocht, ach tháinig LéinínLeinín ar ais go Kazan i [[1888]], agus thosaigh sé ag buaileadh leis na ngrúpaí Marxacha. Sa bhliain [[1889]], bhog Léinin chun chónaigh i [[Samara]], agus i [[1890]] d'aistrigh sé ''Forógra an Páirtí Cumannach'' go Rúisis. Cé go raibh sé amach as Ollscoil Kazan, lean LéinínLeinín ar aghaidh ag staidéar dlí ina aonar. Fuair sé na grádaí is fearr sa rang, agus bronnadh céim agus ceadúnas dlí air ón [[Ollscoil Chathair Pheadair]] i [[1891]].

Thosaigh LéinínLeinín ag obair ina chabhróir do dhlíodóir i Samara, agus ansin chuaigh sé go dtí [[Cathair Pheadair]] i [[1893]]. Léigh sé Marx do dhaoine anseo, agus shocraigh sé cruinnithe leis na h-oibrithe. Thosaigh sé ag úsáid an t-ainm LéinínLeinín ag an am seo, agus ba cheannaire é ar na Daonlathaí Sóisialta Chathair Pheadair. D'fhoilsigh LéinínLeinín a chéad obair, agus chuaigh sé ar a chéad turas thar lear i [[1895]] nuair a chuaigh sé go dtí [[an Eilvéis]]. Bhuail sé le [[Georgi Plekhanov]], agus a ghrúpa "Emancipation of Labour". Chuaigh sé go dtí [[Beirlín]] agus [[Páras]] chomh maith. Nuair a fhill LéinínLeinín abhaile go Cathair Pheadair, bhunaigh sé Conradh Gleic don Saoirse an Lucht Oibre. Sheol sé amach páipéir réabhlóideacha, agus cuireadh é i bpríosún ar [[7 Nollaig]], 1895. Seoladh é go dtí [[Shushenskoye]] na [[An tSibéir|Sibéire]] ar feadh trí bliana.

[[Íomhá:Lenin-1895-mugshot.jpg|200px|thumb|LéinínLeinín faoi ghlas i 1895.]]

Níor stad LéinínLeinín den obair sa tSibéir. D'fhoilsigh sé litríocht réabhlóideach sa bhliain [[1897]], agus a obair mhór ''[[Forbairt Caipitleachais san Rúis]]'', i mí Aibreán [[1899]]. Sa bhliain [[1898]], bhuail LéinínLeinín le [[Nadezhda Konstantinovna Krupskaya]], agus pósadh iad i mí Iúil. I [[1900]], bhí a phianbhreith críochnaithe aige agus thaistil sé ar fud na Rúise agus na h[[An Eoraip|Eorpa]], mar shampla [[Zurich]], [[An Ghinéiv]], [[München]], [[Prág]], [[Vín]] agus [[Londain]]. San Ghearmáin, bhunaigh sé an nuachtán [[Iskra]] ("spréach") le cabhair ó Phlekhanov i Munich. Páipéar réabhlóideach ab ea é, chun a theachtaireacht a scar amach. Bhí LéinínLeinín i bhfabhar le daonlathas sóisialta, in áit daonlathas polaitiúil, mar i daonlathas polaitiúil bíonn an chumhacht ag na daoine meánaicmeach, na daoine a cloígheann na h-oibrithe. D'fhoilsigh LéinínLeinín na smaointe seo i [[1902]] sa ''[[Cad Atá Le Déanamh]]''.

Ag an am céanna, thosaigh LéinínLeinín ag eagrú na m[[Boilséiveach]] i b[[Páirtí Daonlathach Sóisialta na nOibrithe]]. Ciallaíonn Boilséiveach "móramh", agus [[Meinséiveach]] "mionlach". Rugadh na téarmaí nua ag an [[Dara Comhdháil Páirtí]] i [[1903]], nuair a rinneadh vótáil ar treo an pháirtí as seo amach. Go bunúsach, thacaigh na Boilséivigh an lámh láidir a úsáid agus bhí na Meinséivaigh i gcoinne. Bhuaigh LéinínLeinín agus na Boilséivigh, ach chaill sé roinnt tacaíocht agus d´fhág sé Iskra ar [[1 Samhain]]. Chuir sé bun ar nuachtán nua ina áit, ''[[Vperyod!]]'' (Ar aghaidh!) sa Ghinéiv i [[1905]]. Chuaigh LéinínLeinín go dtí [[an Fhionlainn]] i [[1907]], mar bhí imní air nach raibh sé sábháilte san Rúis. Lean sé ar aghaidh ag scríobh i gcónaí, d’fhoilsíodh ''Materialism and Empirio-Criticism'' i [[Moscó]] i [[1908]]. Chuaigh sé go dtí an Eilvéis arís, agus go dtí [[An Fhrainc]]. I [[1912]], chuaigh sé go dtí Kraków chun obair leis an páipéar Boilséiveach ''[[Pravda]]'' (Fírinne). Bunaíodh an páirtí nua Boilséiveach i b[[Prág]]. Cuireadh cosc ar Pravda san Rúis i gceann tamaill.

Mar gheall ar an réabhlóid san Rúis i 1905 agus [[1906]], d’aontaigh an Sár parlaimint nua a bhunaigh sa tír. Ní raibh a lán cumhacht ag an bparlaimint nua, ach bhí LéinínLeinín ábalta é a úsáid chun a smaointe a scar amach. Bhí cruinniú acu i g[[Kraków]] i [[1914]] chun scéim a chruthaigh, ach bhris amach [[an Chéad Chogadh Domhanda]] agus chuir na h-[[An Ostair|Ostaraigh]] LéinínLeinín i bpríosún. Bhí sé ábalta dul ar ais go dtí an Eilvéis, an t-aon tír amháin a bhí [[neodrach]]. Thosaigh sé ag scríobh arís, agus d’iarr sé ar na Boilséivigh fanacht amach as an gcogadh, mar ba phlota caipitlíoch é chun na margaidh a rialaigh. Mar thoradh, dhiúltaigh gach Boilséiveach san Rúis an cogadh a thacaigh. Ghlac LéinínLeinín páirt den fhrithchogadh comhdháil i [[Zimmerwald]] i [[1915]].

Thosaigh an chéad céim den réabhlóid, [[Réabhlóid na Feabhra]] i [[1917]], nuair a bhí éirí amach i gCathair Pheadair. Thug Sár [[Nioclás II]] a chumhacht suas, agus tháinig an [[Rialtas Sealadach]] isteach ina áit, le h[[Alexander Kerensky]] mar cheannaire. Cháin LéinínLeinín an rialtas liobrálach nua i bPravda ar [[16 Aibreán]], agus dúirt sé gur ba cheart réabhlóid sóisialach a eagrú. Fuair sé cabhair ó rialtas na Gearmáine, a bhí ag troid i gcoinne an Rúis sa chogadh. Thóg siad é agus a bhean ar ais san Rúis faoi rún. Shroich sé Cathair Pheadair ar 16 Aibreán, agus bhí slua mór tacaíthe ag fanacht leis ag an [[Stáisiún Traenach na Fionlainne]] sa chathair. Chuaigh LéinínLeinín go díreach go dtí Cathair Pheadair agus ghlac sé páirt san chéad éirí amach i mí Iúil. Theip ar an t-éirí amach, agus bhí ar LéinínLeinín éalaigh go dtí an Fhionlainn arís. Ach bhí a lán tacaíocht aige fós san Rúis, agus tháinig LéinínLeinín ar ais go dtí Cathair Pheadair i mí Deireadh Fómhair agus thosaigh an [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]]. Bhuaigh na Boilséivigh, agus scriosadh an Rialtas Sealadach ar an [[7 Samhain]], 1917. Bhunaigh sé rialtas na n-oibrithe ar an [[8 Samhain]], agus bronnadh an teideal "''Cathaoirleach Choiste Choimeasáir na bpobail''" ar LéinínLeinín.

== LéinínLeinín i gcumhacht ==

Bhailigh LéinínLeinín na grúpaí réabhlóideacha go léir le chéile, chun an [[Páirtí Cumannach]] a chruthú. Thosaigh sé ag eagrú eacnamaíocht na Rúise ar smaointe Marx, agus shínigh sé an [[Conradh Brest-Litovsk]] chun deireadh a chur leis an gcogadh. I mí Lúnasa [[1918]], thóg sé an t-ordú chun Sár [[Nioclás II]] agus a chlann ar fad a chuir chun báis, mar bhí tacaíocht acu ó na [[Bánaigh]] (Meinséivigh) fós. Ar [[30 Lúnasa]], rinne [[Fanya Kaplan]] ón [[Páirtí Réabhlóideach Sóisialach]] iarracht LéinínLeinín a mharaigh, ach tháinig LéinínLeinín slán as. Mar thoradh, thosaigh LéinínLeinín [[An Sceimhle Dearg]], agus bailíodh gach duine a bhí ina “namhaid an stát” agus seoladh iad go bpríosún.

[[Íomhá:Vladimir Lenin and Joseph Stalin, 1919.jpg|200px|mion|LéinínLeinín agus Stailín le chéile i [[1919]].]]

Bhí na Bánaigh fós i gcoinne LéinínLeinín, agus bhí a lán tacaíocht acu. Bhí air LéinínLeinín an t-[[Arm Dearg]] a eagrú, agus briseadh amach an [[Cogadh Cathartha an Rúis|cogadh cathartha]] i 1917. Bhí tionchar dona ag an chogadh ar an eacnamaíocht agus bhí gorta i gceann tamall. Mar thoradh, bhunaigh Léinin an [[Scéim Eacnamaíochta Nua]], scéim a bhí beagnach caipitlíoch. I mí Bealtaine [[1922]], bhí stróc ag LéinínLeinín, agus d’fhágadh roinnt beagnach pairilis air.

== LéinínLeinín agus Stailín ==

Ag an am céanna, bhí cumhacht [[Ióisiaf Stailín]] ag fás freisin. Thacaigh Stailín LéinínLeinín ar dtús, agus bhí LéinínLeinín sásta le obair Stailín i rith an chogaidh chathartha. Ach i gceann tamaill, chonaic LéinínLeinín gurb duine contúirteach é Stailín, agus rinne sé iarracht é a chur as an rialtas.

Lean LéinínLeinín ar aghaidh ag obair agus ag scríobh do dtí an deireadh. Bhí stróc aige arís i mí Nollaig 1922, agus bhí air éirí as pholaitíocht. I mí Márta [[1923]], bhí stróc eile aige, bhí air fanacht sa leaba agus ní raibh sé ábalta caint. Fuair sé bás ar 21 Eanáir, 1924.

Tá corp LéinínLeinín le feiceáil fós sa [[Másailéam LéinínLeinín]], [[Moscó]].

* [http://www.marxists.org/archive/lenin/ Cartlann Béarla le téacsanna a scríobh LéinínLeinín]

[[Catagóir:Polaiteoirí na Rúise|LéinínLeinín, Vlaidímír]]

[[Catagóir:Stair na Rúise|LéinínLeinín, Vlaidímír]]

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1870|LéinínLeinín, Vlaidímír]]

[[Catagóir:Básanna i 1924|LéinínLeinín, Vlaidímír]]