An difríocht idir athruithe ar: "Murtall"

Content deleted Content added
Addbot (plé | dréachtaí)
m Bot: Migrating 84 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q12174 (translate me)
ábhar sa bhreis as Fréamh an Eolais
Líne 1:
Is éard atá i gceist leis an '''murtall''' nó leis an '''otracht''' ná raimhre a dhéanann dochar don t[[sláinte]] (úsáidtear an téarma ''ró-raimhre'' uaireanta). Má bhíonn [[Innéacs corpmhaise|comhéifeacht maise na colainne]] (BMI) níos mó ná 30, duine murtallach is ea é sin. Duine le BMI 25-30, is ramhar é mar thoradh ar charnadh iomarcach saille sa cholainn. Tarlaíonn sé de bharr an iomarca bia a ithe, nó ráta íslithe meitibileachta a leanann galar faireogach nó lot san [[inchinn]]. Tuigtear go bhfuil gaol idir raimhre is easláinte colainne, agus ní annamh a fheictear galair croí, mar shampla, ar dhaoine ramhra. Dá bharr sin, moltar don té atá ramhar é féin a thanú. An modh díreach le sin a dhéanamh, ar ndóigh, ná srian a chur leis an ngoile. Más luach BMI 20-25 atá ag duine, is duine an-chothrom é. Nuair is lú an BMI ná 20, is scáinteachán nó ocrach an duine. De réir an [[Eagraíocht Dhomhanda Sláinte]], tá 20% de dhaonra [[An Domhan|an Domhain]] ramhar nó murtallach, agus 20% eile ocrach. In [[Éire|Éirinn]] tá thar 40% de na fir is thar 25% de na mná ramhar nó murtallach, níos mó ná 12% de na fir murtallach is 9% de na mná. Maidir leis an dá rang seo tá Éirinn i bhfad níos measa ná an meánráta ar fud an Domhain. Tá [[míchothú]] ar 40% de dhaonra an Domhain, gan dóthain cothú ag na hocraigh, gan dóthain cothú fholláin ag na ramhair is na murtallaigh. Ar an meán, is mó an leibhéal galair is míchumais, is giorra an saol, agus is lú an táirgiúlacht i gcás duine i rang ar bith díobh seo, agus is mó an brú a chuireann siad ar an gcóras sláinte.
Is éard atá i gceist leis an '''murtall''' nó leis an '''otracht''' ná raimhre a dhéanann dochar don t[[sláinte]] (úsáidtear an téarma ''ró-raimhre'' uaireanta). Is féidir an murtall a shainmhíniú de réir an innéacs corpmhaise, arb ionann é agus mais an [[Corp an duine|choirp]] agus é roinnte ar airde chearnaithe an duine: (innéacs corpmhaise) = (mais)/(airde)<sup>2</sup>. Má sháraíonn an t-innéacs corpmhaise seo 25 kg/m<sup>2</sup>, is féidir a rá go bhfuil an duine ramhar, nó "réamh-mhurtallach", agus má sháraíonn sé 30 kg/m<sup>2</sup>, déarfaidh muid go bhfuil an duine murtallach.
 
An duine atá ag éirí murtallach, deirimid i n[[Gaeilge]] go bhfuil sé ag ''titim chun murtaill''.
 
An duine a thitfidh chun murtaill, beidh a lán [[galar]] ag bagairt air, cosúil leis an [[taom croí]] agus [[diaibéiteas]] de chineál B, is é sin, diaibéiteas na scothaoise is na cnagaoise.
 
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
 
[[Catagóir:Murtall| ]]