|
[[ImageÍomhá:Herbs.jpg|thumb|upright|[[Basal]] agus [[scailliúin|oinniúin ghlasa]], luibheanna cócaireachta coiteann]]
Is éard is '''luibh''' ann ná [[planda]] nó fás gan stoc adhmaid (mar atá i gcrann nó i dtor); aon phlanda a úsáidtear le haghaidh blaistithe, [[bia]], [[leigheas|leighis]], nó cumhráin. Sa [[cócaireacht|chócaireacht]], de gnáth, déantar idirdhealú idir luibheanna ó chodanna glasa duilleacha an phlanda (ceachtar acu, úr nó triomaithe), agus "spíosra", táirge ó chuid eile den phlanda (a bhíonn, de ghnáth, triomaithe), lena n-áirítear síolta, caora, [[coirt]], fréamhacha agus [[toradh|torthaí]].
Baintear úsáid éagsúla as luibheanna, lena n-áirítear cócaireachta, míochaine, agus i roinnt cásanna, feidhmeanna spioradálta. Bíonn difríocht in úsáid ghinearálta an téarma "luibh", idir luibheanna cócaireachta agus luibheanna íocshláinte. San úsáid leighis nó spioradálta, d'fhéadfadh aon cheann de chodanna an phlanda a bheith curtha san áireamh mar "luibheanna", lena n-áirítear [[duilleog]]a, fréamhacha, [[bláth]]anna, síolta, [[roisín]], coirt fhréimhe, coirt istigh (agus [[caimbiam|cambiumsoithíoch]] ), caora agus uaireanta an [[peireacarp]] nó codanna eile de chuid an phlanda.
== Luibheanna cócaireachta ==
Leithscartar luibheanna cócaireachta ó ghlasraí sa mhéid is go núsáidtear iad, cosúil le spíosraí, i méideanna beaga agus chun blas seachas substainte a chur ar bhia.
Bíonn a lán luibheanna cócaireachta [[ilbhliantúil]], mar shampla [[tím]] nó an [[lus liath gallda]] (''Lavandula angustifolia''), cé go mbíonn cinn eile [[débhliantúil]], mar shampla [[peirsil]] nó na bliantógaí cosúil le [[basal]]. Is [[Tor|Toir]] iad roinnt luibheanna ilbhliantúil (mar shampla, marós, ''Rosmarinus officinalis''), nó [[crann|crainn]] (mar shampla an [[Labhras]], ''Laurus nobilis'') - tá sé seo i gcodarsnacht le [[luibheanna luibheolaíocha]], nach féidir de réir sainmhínithe bheith ina bplandaí adhmadacha. Úsáidtear roinnt plandaí mar luibheanna agus mar spíosraí araon, mar shampla an [[lus mín]] agus síol fiailí nó duille agus síolta [[lus an choire]]. Chomh maith leis sin, tá roinnt luibheanna, mar shampla iad siúd sa teaghlach miontais. a úsáidtear chun an dá chríocha cócaireachta agus leighis a bhaint amach.
== Luibheanna leighis ==
Is féidir fítcheimiceáin a bheith ann i bplandaí ar a mbíonn éifeachtaí acu ar chorp an duine. Is féidir go mbeadh roinnt éifeachtaí acu nuair a itear iad i leibhéil íseal, mar a tharlaíonn le linn "spíosrail" na cócaireachta, ach bíonn roinnt luibheanna tocsaineach i gcainníochtaí níos mó. Is féidir roinnt cineálacha eastóscán luibhe, mar shampla an beathnua ([[Hypericum perforatum]]) nó eastóscán de Saint John's Wort - nó de [[Piper methysticum]] a úsáid chun críocha leighis chun dúlagar agus strus a mhaolú.
Mar sin féin, d'fhéadfadh go mbeadh 'rólódáil tocsaineach', mar thoradh ar suimeanna móra de na luibheanna a ionghabháil, lena mbaineadh aimhréidheanna, roinnt acu tromchúiseach, agus ba chóir iad a úsáid le rabhadh.
[[Catagóir:Luibheanna| ]]
|
