An difríocht idir athruithe ar: "Príomhach"

Content deleted Content added
Addbot (plé | dréachtaí)
m Bot: Migrating 87 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7380 (translate me)
m Róbat: Athruithe cosmaideacha
Líne 21:
Tá '''príomhach''' ([[Laidin]]: príomh, sa chéad áit) ionadaitheach d'ord sna [[mamach|mamaigh]] plainteacha. De réir rangaithe fíliginitigh na linne seo, baineann na príomhaigh le na [[Euarchontoglires]].
 
Roinntear na príomhaigh, go traidisiúnta, ina dhá ghrúpaí, sé sin na [[strepsirrhiniens]] agus na [[haplorrhiniens]], sé sin, rannóg na [[moncaí|moncaithe]], ina bhfuil an géineas [[Homo]] (nó an duine) agus na [[Hominidae]] (nó homainidí).
 
== Saintréithe ==
Dealraíonn ainm na bPríomhach sa deichiú eagrán den leabhar 'Systema Naturae', le [[Carl von Linné]], obair mhór a rinne iarracht ar na speicis beo a rangú de réir a bhfogasachtí fiseolaíocha.
 
De réir [[Carl von Linné|Linné]], áirítear an duine agus speicis d'ainmhithe eile sna Príomhaigh. Go beacht, tá sé roinnte i gceithre speiceas:
Líne 47:
|}
 
De gnáth, is é príomhthréith na bpríomhach ná an saol foraoise, ingne láimhe agus ladhracha, inniúlacht ar ghreamú le ordóga freasúracha, ardcheannasach na céadfa radhairce (an radharc steiréascópach) ar chéadfa an bholaidh a bhíonn ina chóras céadfach ceannasach i dtromlach na mamach. Cuirtear ar aghaidh go bhfuil intinn níos
forbartha ag na príomhaigh, ná mórchuid na mamach eile, ach níl cruthúnas ann go bhfuil seo fíor i gcás ollteaghlaigh na Hominoidea.
 
Athraíonn méid na bpríomhach ó 13 cm ( léamar luchach, Microcebus murinus) agus 175 cm, agus an mhais ó 100 g go 275 kg
(goraille,Gorilla gorilla).
* Logaill na súl dírithe chun tosaigh, ag ceadú [[amharc déshúileach|amhairc dhéshúiligh]].
* Forbairt [[maothán cúlphlaice]] na [[inchinn|hinchinne]].
* Bíonn an ga agus an ulna íontach soghluaisteach, agus gluaiseachtaí sofaisticiúla sna láimhe.
* Ceadaíonn na méara agus an t-ordóg fhreastúrach greamú a éascú.
* Glacann ingne réidhe áit na gcrúb i dtromlach na speiceas.
 
Líne 66:
 
[[Catagóir:Príomhaigh| ]]
 
{{Nasc AR|ca}}
{{Nasc AR|de}}
{{Nasc AR|el}}
{{Nasc AR|eu}}
{{Nasc AR|de}}