An difríocht idir athruithe ar: "Friotaíocht agus seoltas leictreach"

Is éard is '''friotaíocht leictreach''' ann, ná an cóimheas idir an [[difríocht poitéinsil]] nó an [[difríocht poitéinsil|d.p.]] trasna [[seoltóir leictreach|seoltóra]] agus an [[sruth leictreach|sruth]] a sheabhann tríd; is í an chainníocht inbhéartach, sé sin '''an seoltacht leictreach''', ná an méid lucht a ritheann tríd in aghaidh an tsoicind. Comhroinneann friotaích leictreach roinnt cosúlachtaí choincheapúil le tuairim mheicniúil na [[frithchuimilt|frithchuimilte]]. Úsáidtear an tsiombail R di, agus is é aonad [[SI]] na friotaíochta leictrigh ná an 'Ω' (Ohm), in omós don fhisiceoir Gearmánach, Georg Simon Ohm. Tomhaistear seoltacht leictreach i Simín leis an tsiombail 'S'.

 

 

I dtaca le raon leathan d'ábhair agus coinníollacha, bíonn 'V' agus 'I' i comhréir go díreach lena chéile, agus dá bhrí sin, bíonn 'R' agus 'G' tairiseach. Tugtar [[Dlí Ohm]] ar an tairiseach seo, agus glaoitear "ómach" ar ábhar a shásann é.

 

I gcásanna eile, mar shampla, i gcomhair [[dé-óid|dé-óide]] nó [[cadhnra|cadhnra]], ní bhíonn 'V' agus 'I' tairseach go díreach, nó i mbriathra eile, níl an cuar I-V ina líne dhíreach tríd an túsphointe, agus ní sheasann Dlí Ohm. Sa chás seo, ní fhónann na coincheapa 'friotaíocht' agus 'seoltacht', agus bíonn sé níos deacra iad a shainiú. Uaireanta, bíonn an cóimheas I-V fós úsáideach, agus tagraítear dó mar "friotaíocht chordúil" nó "friotaíocht statach", mar go bhfreagraíonn sé d'fhána corda idir an túsphointe agus an cuar I-V. I gcásanna eile, b'fhéidir go mbeadh an díorthach <math> \frac{dV}{dI} \,\!</math> níos úsáidí; agus glaoitear an 'fhriotaíocht dhifreálach' uirthi.

==Réamhrá==

[[File:ResistanceHydraulicAnalogy.svg|thumb|Cuireann an analach hiodrálach sruth leictreach ag sreabhadh trí shreang i gcomparáid le uisce ag sreabhadh trí phíopaí. Nuair a líontar píopa (ar chlé) le gruaig (ar dheis), tógann sé brú níos mó chun an sreabhadh céanna uisce a bhaint amach. Is cosúil lena chéile iad, ag brú sruth leictreach trí fhriotaíocht mhór, agus ag brú uisce trí phíopa atá sáinnithe le gruaig: Éilíonn sé brú níos mó (fórsa leictreaghluaisneach) chun an sreabhadh céanna a thiomáint (sruth leictreach)]]

 

San analach hiodrálach, bíonn sruth leictreach ag sreabhadh trí shreang (nó friotóir) cosúil le uisce ag sreabhadh trí phíopa, agus bíonn an titim voltais trasna na sreinge cosúil leis an titim brú a bhrúann an t-uisce tríd an phíopa. Bíonn seoltas i gcomhréir le méid an tsrutha i gcomhair brú ar leith, agus tá friotaíocht i gcomhréir le méid an bhrú a bhíonn ag teastáil chun sruth áirithe a bhaint amach . ( Tá seoltacht agus friotaíocht dlí i gcomhréir deilíneach lena a chéile.)

 

Tá céimseata tábhachtach, toisc go mbíonn sé níos deacra uisce a bhrú trí phíopa fada, caol, ná trí phíopa leathan, gearr. Ar an bhealach céanna, bíonn friotaíocht ag sreang fhada thanaí chopair níos airde ( seoltacht níos ísle ) ná sreang ghearr thiubh chopair.

 

Bíonn ábhair tábhachtach chomh maith. Má líontar píopa le gruaig, tógtar brú níos mó chun an sreabhadh céanna uisce a bhaint amach. i gcomparáid le píopa gan gruaig ach leis an chruth agus mhéid céanna. Ar an gcuma chéanna, is féidir le [[Leictreon|leictreoin]] sreabhadh faoi shaoirse agus go héasca trí sreang [[Copar|chopair]], ach ní féidir leo sreabhadh chomh héasca trí shreang chruach den cruth agus méid céanna, agus go bunúsach ní féidir leo sreabhadh trí [[inslitheoir]] cosúil le rubar, beag beann ar a mhúnlú. Baineann an difríocht idir, copar, [[Cruach (miotal)|cruach]], agus [[rubar]] lena struchtúr micreascópach agus cumraíocht na leictreon, agus tomhaistear é le hairí a dtugtar [[friotachas]] air.

==Dlí Ohm==

[[File:FourIVcurves.svg|thumb|500px|Na sainchomharthaí srutha-voltais de cheithre ghléas: Dhá [[friotóir|fhriotóir]], [[dé-óid]], agus [[Bataire|cadhnra (leictreach)]]. Is í an ais chothrománach ná an [[titim voltais]], is í an ais ingearach ná an [[sruth leictreach]]. Comhlíontar dlí Ohm nuair a bhíonn an graf ina líne dhíreach tríd an bhunphointe. Dá bhrí sin, tá an dá fhriotóir "ómach", ach amháin an dé-óid agus cadhnra.]]

 

Is éard is an [[dlí Ohm]] ann ná dlí eimpíreach a deir go mbíonn, ag teocht thairiseach, an sruth ''I'', trí sheoltóirí áirithe (miotail den chuid is mó) i gcomhréir dhíreach leis an difríocht poitéinsil ''V'' trasna orthu:<math>V \propto I</math>.

 

==Baint le friotachas agus seoltacht==

[[File:Resistivity geometry.png|thumb|Píosa d'ábhar sainfhriotaíoch le teagmhálacha leictreacha ar an dá fhoircinn.]]

Braitheann friotaíocht réada go príomha ar dhá fhachtóir: an t-ábhar as a bhfuil sé déanta, agus a chruth. I gcomhair ábhair áirithe, bíonn an an friotaíocht i gcomhréir hinbhéartach leis an achar trasghearrtha, mar shampla, tá friotaíocht níos ísle ag sreang thiubh chopair ná a chomhionann sreinge atá tanaí. Chomh maith leis sin, le haghaidh ábhair áirithe, bíonn an fhriotaíocht comhréireach leis an fad, mar shampla, tá friotaíocht níos airde ag sreang chopair ná a chomhionann atá gearr. Is féidir, mar sin, an fhriotaíocht R agus an seoltas G de tiománaí de sheoltóir le trasghearradh aonfhoirmeach, a ríomh mar

 

 

i gcás gur <math>\ell</math> fad an seoltóra, tomhaiste i méadair [ m ], gurb é A achar trasghearrtha an seoltóra tomhaiste i méadar cearnach [ m² ], gur σ ( sigme ) an [[seoltacht leictreach]], tomhaiste i Síminí sa mhéadar ( S · tá m - 1 ) , agus ρ ( ró ) an friotachas leictreach (ar a dtugtar freisin 'sainfhriotaíocht leictreach') an ábhair tomhaiste in Ohm - méadar ( Ω · m ) . Tá an friotachas agus an seoltacht ina tairisigh comhréireach lena chéile, agus mar sin, braitheann siad ar an ábhar as a déantar an sreang, ní geoiméadracht na sreinge. Tá friotachas agus seoltacht deilíneach : \ Rho = 1 / \ sigme . Is tomhas é an friotaíocht ar an mbealach in a frithsheasann ábhar i gcoinne srutha leictrigh

 

Níl an fhoirmle seo cruinn: Glacann sí go bhfuil an sruthdhlús go hiomlán aonfhoirmeach san seoltóir, rud nach bhfuil fíor i gcónaí i ndálaí praiticiúla. Mar sin féin, soláthraíonn an fhoirmle maith go leor i gcomhair seoltóirí fada tanaí, a leithéid agus sreanga.

seoltóirí éagsúla: Mar shampla, tá seoltacht [[fluarapolaiméir]] shintéiseach 'Teflon' thart ar 10³⁰ uair níos ísle ná seoltacht chopair. Cén fáth a bhfuil a leithéid de dhifríocht ann? De gnáth, bíonn líon mór leictreon "dílogánaithe" ag miotal nach bhfuil greamaithe in aon áit amháin, ach saor chun bogadh trasna achar mór, cé go mbíonn, i inslitheoir (cosúil le Teflon), gach leictreon ceangailte go docht le móilín amháin, agus tá fórsa mór ag teastáil chun é a aistharraingt. Luíonn [[Leathsheoltóir|Leathsheoltóirí]] idir an dá dhála.

Athraíonn an friotachas le teocht. I leathsheoltóirí, athraíonn an friotachas freisin nuair a dhíritear solas air. Pléitear iad seo thíos.

 

==Friotaíocht a thomhas==

 

==Friotaíochtaí tipiciúla==

{| class="wikitable"

|-

|-

|Corp an duine

|}