An difríocht idir athruithe ar: "Köln"
Content deleted Content added
Mihal Orela (plé | dréachtaí) mNo edit summary |
Mihal Orela (plé | dréachtaí) mNo edit summary |
||
Líne 26:
=== Köln Rómhánach ===
Ba é an chéad lonnaíocht uirbeach ar tailte nua-aimseartha Köln, ''Oppidum Ubiorum,'' bunaithe ag an [[Ubii]] sa bhliain 38 RC; is é [[Germani cisrhenani|Cisrhenian]] [[Germanic peoples|Germanic tribe]] a bhí ann. Sa bhliain 50 RC bhunaigh na Rómhánaigh an cathair Colonia ar an [[Rhine|Réin]] agus a tháinig chun bheith príomhchathair an chúige de Germania Inferior sa bhliain 85
=== Meánaoiseanna ===
Is é Köln luathmheánaoiseach a bhí mar cuid d'Austrasia laistigh d’Impireacht Francach.
Bhí Köln cathaoir an easpaig ón tréimhse Rómhánach; faoi Charlemagne, sa bhliain 795, curtha ar aghaidh easpaig Hildebold go hairdeaspaig.[3] Sa bhliain 843 tháinig Köln a bheith ina chathair, laistigh den Conradh “Verdun-cruthaíthe” Francia Thoir. Sa bhliain 953, is iad na hardeaspaig Köln a fuarthas d’an chéad uair cumhacht tuata suntasach, nuair a ceapadh easpag Bruno mar diúc ag a dheartháir Otto I, Rí na Gearmáine. Chun an t-uaisleacht tuata a lagú, a thug bagairt d’a chumhacht, bhronaigh Otto ar Bhruno agus ar a chomharbaí ar an chathaoir easpag leis na pribhléidí a bhí ag prionsaí tuata. Ar an mbealach seo bhunaigh sé an Toghlach Köln, déanta ag na sealúchais teamparálta an ardeaspagóideacht, agus san áireamh sa deireadh, stiall an fhearann faram an Bhanc clé den Réine soir ó Jülich, chomh maith leis an [[Duchy of Westphalia]] ar an taobh eile den Réine, taobh thall de Berg agus Mark. Faoi dheireadh an 12ú haois, bhí an t-Ardeaspag an Köln ar cheann de na seacht toghthóirí an Impire Rómhánach Naofa. Chomh maith leis a bheith “prionsa toghdóir”, ba é Ard-Seansailéir na hIodáil chomh maith, go teicniúil ó 1238 agus go buan ó 1263 go dtí 1803.
I ndiaidh Cath Worringen sa bhliain 1288, fuarthas Köln a neamhspleáchas ó na h-ardeaspag agus a bhí tagatha chun bheith Cathair Saor. Cuireadh iachall ar Ardeaspag Sigfried II von Westerburg a bheith ar deoraíocht i mBonn. [7] Ina dhiaidh sin choinnigh an t-airdeaspog fós féin, an ceart maidir le pionós báis. Dá bhrí sin, bhí an chomhairle chathrach i gcleithiúnas ar an airdeaspog (cé go raibh freasúra polaitiúil dian i gcoinne an airdeaspog) maidir le gach ábhar a bhaineann le ceartas coiriúil.
Bhí céasadh san áireamh. Bhí a leithéid de phianbhreith ceadaithe ach amháin ag an mbreitheamh Easpaig, mar a thugtar "Greve". Is é an staid dhlíthiúil a mhair go dtí gabháltas francach an Köln.
Chomh maith leis a thábhacht eacnamaíoch agus polaitiúil, tháinig Köln freisin a bheith ina lárionad tábhachtach le haghaidh oilithreacht meánaoiseach, nuair a thug Rainald na Dassel, Ardeaspag an Köln, iarsmaí na dTrí bhFear na hAigne chun ardeaglais Köln sa bhliain 1164 (i ndiaidh, i ndáiríre a bhí siad gafa ó Milan). Chomh maith le hiarsmaí na dTrí bhFear na hAigne, caomhnaíonn Köln iarsmaí Naoimh Ursula agus Albertus Magnus.[8]
Is é suíomh Köln ar abhainn na Réine, curtha ag crosbhealach na bealaí trádála móra, idir soir agus siar, chomh maith leis an príomh-bealach trádálach Iarthar na hEorpa: Ó dheas–Ó thuaidh, Tuaisceart na hIodáile-Flanders. Ba iad an dá bealaí trádála seo mar dúshraith an fhás Köln. Faoi 1300 bhí daonra na cathrach 50,000-55,000.[9] Sa bhliain 1475, bhí Köln ina bhall den Chonradh Hainseatach, nuair a dhearbhaigh Frederick III, láithreacht impiriúil na cathrach. [3]
=== Stair nua-aimseartha ===
<gallery>
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cologn1411.jpg
</gallery>[[:en:File:Cologn1411.jpg|https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cologn1411.jpg]]
<references />
| |||