|
|fonótaí=}}
[[Íomhá:Tunisie carte.png|thumb|left|200px|An Túinéis]]
Is tír í '''an Túinéis''' ([[An Araibis|Araibis]]: تونس) atá suite i dTuaisceart na hAfraice. Is í an TúineisTúinéis an tíos is faide ó thuaidh in Aifric. Tá teorainn aici leis [[an Ailgéir]], agus [[an Libia]]. Tá 10.7 milliún daoine ina gcónaí ann. Is í [[Túinis]] an phríomhchathair.
Tá an Túinéis mar chuid de chomhaontú comhlachais leis an t[[Aontas Eorpach]] agus is ballstát den 'Francophonie' í. Tá sí mar ball den Aontas na Magraibe Arabaí, Léig na nArabach agus an tAontas Afracach.
'''Faoi Riail An Impireacht Otamánach.'''
Tharla an céad gabháil [[Otamánach]] ar an Túinéis sa bhliain 1534 faoi ceannas Barbarossa Hayreddin Pasha le linn ré [[Suleiman Ollásach]]. Bhí ar an [[Impireacht Otamánach]] athgabháilathghabháil a dhéanamh ar an TúineisTúinéis chun smacht ar an tír a fháil ar ais ón [[An Spáinn|Spáinn]] sa bhliain 1574. Bhí siad i gceannas ar an tír go dtí gabháil na FraincaighFrancaigh sa bhliain 1881.
I dtosach bhí an tír faoi rialtóir (Pasha) ach roimh bhfad is réigiún uathrialaitheach faoi ceannas áitiúil (na 'Beyigh') taobh istigh den Impireacht a bhí ann. Mhair an féinriail seo faoi na Beyigh Hussein idir 1705 go dtí neamhspláchasneamhspleáchas i 1957. Le linn an thréimhse seo, bhí scothaicme iasachta i gceannas ar an tír agus bhí [[Tuircis]] mar teanga gnó an stáit.
'''Faoi Riail na Fraince.'''
In 1869, d'fogarfhógair an Túinéis go raibh sí [[bancbriste]]. Tháinig coimisiún idirnáisiúnta isteach chun geilleagar na tíre a riaradh. Tháinig na Francaigh i gcumhacht le linn na 1880'í. Rinne an Fhrainc ionradh ar an Túinéis in 1881 le thart ar 36,000 saighdiúir. Bhí an Túinéis mar [[coimirceas]] de chuid an Fhrainc ón bhliain 1883.
Faoi na FraincaighFrancaigh, bhí beimbéim ar áitreabh Eorpach a fhorbairt agus tháinig meadúméadú ar líon na FraincaighFrancaigh sa tír. Faoi 1945 bhí 144,000 daonedaoine ón Fhrainc sa tír.
Idir 1942 agus 1943 bhí an TúineisTúinéis mar suíomh de [[Feachtas na Túinéise]]. Bhí roinnt catha ann idir An [[Ais Róimh-Bheirlín-Thóiceo|Ais]] agus na [[Comhghuaillithe]]. Is é an Túinéis an t-aon [[Tír Arabach]] a bhí faoi forghabháil na Gearmánaigh le linn [[An Dara Cogadh Domhanda]]. Bhí na GearmáinaighGearmánaigh chun cinn i dtósachdtosach, ach bhí an lámh in uachtar ag na Comhghuaillithe ar deireadh.
'''NeamhspláchasNeamhspleáchas'''.
Bhain an Túinéis [[neamhsplachas]] amach sa bhliain 1956. Bhí Habib Bourguiba chun thosaigh san feachtas chun neamhspláchasneamhspleáchas a bhaint amach. Bhí sé mar céad [[Uachtarán]] na tíre tar éis neamhspláchas chomh maith. Is é an gluaiseacht [[saolta|shaolta]]<nowiki> '</nowiki>''Rassemblement Constitutionnel Démocratique' (RCD) ''a bhí i gcumhacht sa tír tar éis neamhsplachasneamhspleáchas a bhaint amach. In 1987 d'fogarfhógair doctuirídochtúirí go raibh Habib Bourguiba ró-thinn chun a bheith mar ceannaire na tíre agus tháinig [[Príomh Aire]] Zine El Abidine Ben Ali isteach mar Uachtarán ó 1987 go dtí [[Earrach na nArabach]] i 2011. Bhí [[corbadh]] curtha ina lethleith go minic le linn a cheannaireacht. D'áitigh eagraíochtaí idirnáisiúnta ar nós [[Tarscaoileadh Idirnáisiúnta]] agus 'Freedom House' go raibh [[cearta daonna]] sáraithe ag an [[rialtas]] le linn ceannaireacht Ben Ali agus chur sé bac ar obair eagraíochtaí ar son cearta daonna sa tír.
'''ReabhlóidRéabhlóid.'''
Bhí ReabhlóideRéabhlóid na Túinéise ina fheachtas dian [[easumhlaíocht shibhialta]]. Bhí na [[ceardchumann]] chun cinn sna h[[agóid|agóidí]]<nowiki>. Bhí na hagóidí seo mar spreagadh d'Earrachdon na[[An nArabachtEarrach Arabach|tEarrach Arabach]]. Is é bás Mohamed Bouazizi, díoltóir sráide a chur lámh ina bhás feinféin nuair a chur sé é féin trí thine ar 17 Nollag 2010 toisc go raibh a chuid earraí coigistithe agus é náirithe ag oifigeach bardasach, a bhí mar túsphointe den reabhlóidréabhlóid. Bhí olc ar na ndaoine agus bhí feachtas agóidíocht agus foréigean ar na sráideanna. D'éirigh Uachtaráin Zine El Abidine Ben Ali as oifig ar 14 Eanáir 2011 tar éis 23 bliain mar ceannaire na tíre. Lean na agóidí ar aghaidh go dtí go raibh cosc curtha ar an páirtí a bhí i gcumhacht, an '</nowiki>''Rassemblement Constitutionnel Démocratique'.''
Ar an 23ú Deireadh Fómhair 2011 bhí toghchán agus d'fogairfhógair breathnóir neamhchlaonta idirnáisiúnta go raibh sé saor agus cothrom. Is é an gluaiseacht '[[Ennahda]]' a bhfuair an méid suíocháin is mó, 90 as 217. Ar 12 Nollaig 2011 bhí Moncef Marzouki, iar-gníomhaí ar son cearta daonna, tofa mar Uachtarán.
== Tagairtí ==
| 