An difríocht idir athruithe ar: "Stair na Spáinne"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Map Spain Fr thin.svg|thumb|upright=2|Foirmiú críocha na Spáinne]]
Cuimsíonn Stair na Spáinne tréimhse ó réamhstair [[Leithinis na hIbéire]] agus bhunú, ina dhiaidh sin, [[Hispania Romana|An Spáinne Rómhánach]], go dtí Ríocht chomhaimseartha na [[An Spáinn|Spáinne]].
 
Cuimsíonn '''Stair na Spáinne''' tréimhse ó réamhstair [[Leithinis na hIbéire]] agus bhunú, ina dhiaidh sin, [[Hispania Romana|An Spáinne Rómhánach]], go dtí Ríocht chomhaimseartha na [[An Spáinn|Spáinne]].
 
==Réamhrá==
Line 7 ⟶ 9:
[[An Athghabháil|Athghabhadh]], go mall de réir a chéile na ríochtaí Críostaí ar ais ó na Múraigh. Thosaigh an athghabháil thart ar 722 AD, le éirí amach na [[Don Pelayo]], agus ag tosú ón tuaisceart, baineadh a buaicphointe amach nuair a gabhadh [[Léigear Ghranada|Granada]] sa bhliain 1492. Le linn na tréimhse seo, forbraíodh na [[Na Monarcaí Caitliceacha|ríochtaí Críostaí]] thar cuimse; ligeadh an t-aontas idir an dá ríocht is tábhachtaí, [[an Chaistíl]] agus [[An Aragóin]], le cleamhnas [[Isabel I de Castilla|Isabella de Castilla]] agus [[Fernando II de Aragón|Fernando II na hAragóine]] sa bhliain 1469 athaontú na Spáinne agus críoch a chur leis an athghabháil nó Reconquista.
 
Sa bhliain [[1492]] mhaoinigh na monairc Chaitliceacha tionscadal [[Críostóir Colambas|Chríostóir Colambas]] dul sa tóir ar bhealach trádála nua chun na [[An Áise|hÁise]] tríd an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]], agus d'fhógair siad [[díbirt na nGiúdach]]. Leis [[an tOileánDomhan ÚrNua]] a shroicheadh, agus níos déanaí concas Mheiriceá cruthaíodh Impireacht na Spáinne. Le linn na gcéadta bliain ina dhiaidh sin bheadh an Spáinn ina príomhimreoir ar fud domhain an Iarthair agus an chéad cumhacht an uair úd. I rith an 16ú haois agus an 17ú haois bheadh freisin buaicphointe is mó de chultúr agus ealaín na Spáinne, a dtugtar 'Siglo de Oro' ( Ré Órga) uirthi.
Sa bhliain [[1580]], tar éis aontú na leithinise Ibéirí faoi rí Spáinneach amháin, an [[Pilib II na Spáinne|Rí Pilib II]], bhí Meiriceá Theas, Meiriceá Láir, an Mhuir[[Muir Chairib]], limistéir mhóra de [[Mheiriceá Thuaidh]] i céimeanna éagsúla tionchar nó smacht, [[na hOileáin Fhilipíneacha]] san Áise, chomh maith le hiamhchríocha, de thábhacht éagsúla, ar chóstaí na h[[An Afraic|Afraice]] agus na h[[An India|India]] mar chuid den Impireacht Spáinneach. Freisin bhí sealúchais iomadúla san Eoraip, san [[Ísiltír Spáinneach|Ísiltír Spáinneach]], [[Diúcacht Milano]] agus [[Ríocht Napoli]], ach cailleadh an chuid is mó acu tar éis [[Conradh Utrecht|Chonradh Utrecht]].
 
Bhí an Spáin chaitliceach agus impiriúil gafa, linn na tréimhse seo i go leor [[coinbhleacht|coinbhleachtaí]], go háirithe i gcoinne na [[Impireacht Otamánach|hImpireachta Otamánaí]], [[Poblacht na Seacht nDúiche Aontaithe|Poblacht Dúitseach]], [[Protastúnach|Protastúnaigh]], [[Sasana] agus [[an Fhrainc]]. Le bás [[Séarlas II na Spáinne|Séarlas II]] sa bhliain 1700, cuireadh deireadh le [[Teaghlach Hapsburg]] na hOstaire a d'fág bealach ar aghaidh do na [[Teaghlach na mBúrbónach|Búrbónaigh]] i ndiaidh [[Cogadh Chomharbas na Spáinne|Chogadh Comharbais na Spáinne]]. Bhí an Spáinn ag chailliúint de réir a chéile a ceannas míleata agus tar éis géarchéimeanna i ndiaidh a chéile, go mall, tháinigh laghdú ar chumhacht na tíre, agus sa [[19ú haois|naoú haois déag]] ba cumhacht den dara-grád í.
[[Íomhá:El_Tres_de_Mayo,_by_Francisco_de_Goya,_from_Prado_in_Google_Earth.jpg|thumb|''[[El tres de mayo de 1808 en Madrid]]'', péintéireacht le [[Francisco de Goya | Goya]], ag taispeáint go moch ar maidin, i ndiaidh éirí amach dhá chnúsach fir: trúpaí Napoléon réidh le scaoileadh, agus grúpa eile..príosúnaigh neamheagraithe Spáinneacha faoi bhéal gunnaí.]]