An difríocht idir athruithe ar: "Carl von Linné"

[[Luibheolaí]] [[an tSualainn|Sualannach]] ab ea é '''Carl Linnaeus''' ([[23 Bealtaine]], [[1707]] – [[10 Eanáir]], [[1778]]), a rugadh i Rashult na Sualainne. Chuir von Linné tús leis an [[tacsanomaíocht]], is é sin, an brainse den [[bitheolaíocht|bhitheolaíocht]] a bhíonn ag plé le rangú agus le haicmiú na neachanna beo. Tá cáil air freisin mar dhuine de cheannródaithe na h[[éiceolaíocht]]a.

Rugadh Carl Linnaeus i [[Råshult]], i gcúige [[Småland]] i ndeisceart na [[An tSualainn|Sualainne]]. Bhí a athair agus a sheanathair ina ministrí roimhe, agus ghlac a mhuintir leis go rachadh sé ag staidéar diagachta[[dia]]gachta chomh maith, ach níor theastaigh uaidh bheith ina mhinistir.

Thug [[dochtúir áitiúil leighis]] áitiúil spreagadh dó dul leis an [[luibheolaíocht]], ó ba léir go raibh suim aige sna plandaí[[planda]]í. De réir mar a mhol an dochtúir seo, chuir a athair an mac go h[[Ollscoil Lund]], arbh í an [[ollscoil]] ba chóngaraí í. Bhí [[gairdín]] luibheolaíochta[[luibheolaíocht]]a [[Lund]] fágtha gan saothrú, rud a bhain an-mhealladh as Carl óg, agus sa bhliain a bhí chugainn, d'aistrigh sé go h[[Ollscoil Uppsala]].

Bhí [[saol]] crua aige in Uppsala ar dtús agus an t-[[airgead]] gann air, ach ansin, fuair sé aithne ar an eolaí cáiliúil [[Olof Celsius]] sa bhliain [[1729]]. Chuaigh sé go mór i bhfeidhm ar Celsius chomh heolach is a bhí Linnaeus óg ar na plandaí agus chomh dúthrachtach is a bhí sé ag bailiú samplaí. Mar sin, chuir sé lóistín ar fáil dó.

Is é an príomhrud a chur Linnaeus i gcrích ná gur bhunaigh sé [[córas]] ainmniúcháin i gcomhair na n-orgánach beo ar glacadh leis go forleathan i saol na heolaíochta. Chuir obair Linnaeus tús leis an [[ainmníocht déthéarmach]] a mbaintear úsáid choitianta aisti le speicis na neachanna beo a shainiú go neamhdhébhríoch. Chomh maith leis sin, d'fhorbair sé an ''tacsanomaíocht Linnaech'' - an córas aicmithe eolaíoch atá in úsáid go forleathan sa bhitheolaíocht go fóill.

Sa chóras Linnaech, aicmítear na neachanna beo go hordlathach. Is í an [[ríocht(bitheolaíocht)|ríocht]] an leibhéal is airde sa chóras, cosúil le [[ríocht na n-ainmhithe]] nó [[ríocht na bplandaí]] - de réir na cuma atá ar an gcóras inniu, tá ríocht na n-eobaictéar, ríocht na n-aircéabaictéar, ríocht na bhfungas agus ríocht na b''Protista'' ann. Ansin, roinntear na ríochtaí ina n-aicmí, na haicmí ina n-oird, agus na hoird ina ngéinis. Baill den ghéineas, arís, is iad na speicis, ach d'aithin Linnaeus roinnt [[tacsón ]]gan ainm faoi bhunrang an speicis.

* i ranga (mar shampla, [[mamach|mamaigh]] i measc na n-ainmhithe),

* ansin in oird (mar shampla, na [[feoiliteach|feoilitigh]] i measc na mamach),

* ansin in aicmí (mar shampla, na madraí[[madra]]í i measc na n-ainmhithe conda),

* agus ar deireadh i speicis (mar shampla, an [[cú]] i measc na madraí baile).

Nuair a fhionnfar neach nua, tabharfar ainm déthearmach [[Laidin]]e air. Is é is brí le h-"ainm déthéarmach" ná ainm a bhfuil dhá théarma, nó dhá [[focal|fhocal]], ann:

* is é an chéad fhocal an t-ainm géineasach a chuireann in iúl géineas an [[orgánach|orgánaigh]]

Is iad a [[leabhair]] '''Species plantarum''' (Saghsanna Plandaí, 1753) agus '''Systema naturce''' (Córas an Nádúir, 10ú n-eagrán, 1758-9) a chuir tús oifigiúil le córas tacsanamaíoch reatha na n-ainmneacha déthéarmacha Laidineacha[[Laidin]]eacha ar phlandaí is ainmhithe.