Leagan ó 23:15, 10 Eanáir 2017 athraigh TGcoa (plé \| dréachtaí) Confirmed users 31,106 edits mNo edit summary ← Gabh chuig an difear roimhe seo		Leagan ó 23:23, 10 Eanáir 2017 athraigh cealaigh TGcoa (plé \| dréachtaí) Confirmed users 31,106 edits mNo edit summary An chéad dhifear eile →
Líne 13: \|}} [[Luibheolaíocht\|Luibheolaí]] [[an tSualainn\|Sualannach]] ab ea é '''Carl Linnaeus''' ([[23 Bealtaine]], [[1707]] – [[10 Eanáir]], [[1778]]), a rugadh i Rashult na Sualainne. Chuir von Linné tús leis an [[tacsanomaíocht]], is é sin, an brainse den [[bitheolaíocht\|bhitheolaíocht]] a bhíonn ag plé le rangú agus le haicmiú na neachanna beo. Tá cáil air freisin mar dhuine de cheannródaithe na h[[éiceolaíocht]]a. == Beathaisnéis == Rugadh Carl Linnaeus i [[Råshult]], i gcúige [[Småland]] i ndeisceart na [[An tSualainn\|Sualainne]]. Bhí a athair agus a sheanathair ina ministrí roimhe, agus ghlac a mhuintir leis go rachadh sé ag staidéar [[dia]]gachta chomh maith, ach níor theastaigh uaidh bheith ina mhinistir. Thug [[dochtúir leighis]] áitiúil spreagadh dó dul leis an [[luibheolaíocht]], ó ba léir go raibh suim aige sna [[planda]]í. De réir mar a mhol an dochtúir seo, chuir a athair an mac go h[[Ollscoil Lund]], arbh í an [[ollscoil]] ba chóngaraí í. Bhí [[gairdín]] [[luibheolaíocht]]a [[Lund]] fágtha gan saothrú, rud a bhain an-mhealladh as Carl óg, agus sa bhliain a bhí chugainn, d'aistrigh sé go h[[Ollscoil Uppsala]]. Bhí [[saol]] crua aige in Uppsala ar dtús agus an t-[[airgead]] gann air, ach ansin, fuair sé aithne ar an eolaí cáiliúil [[Olof Celsius]] sa bhliain [[1729]]. Chuaigh sé go mór i bhfeidhm ar Celsius chomh heolach is a bhí Linnaeus óg ar na plandaí agus chomh dúthrachtach is a bhí sé ag bailiú samplaí. Mar sin, chuir sé lóistín ar fáil dó. D'athraigh sé a ainm go '''Carl von Linné''' ({{Fuaim\|sv-Carl_von_Linné.ogg\|éist}}) nuair a bronnadh [[uaisleacht]] air. == An Córas Linnaech == Líne 28: Is é an príomhrud a chur Linnaeus i gcrích ná gur bhunaigh sé [[córas]] ainmniúcháin i gcomhair na n-orgánach beo ar glacadh leis go forleathan i saol na heolaíochta. Chuir obair Linnaeus tús leis an [[ainmníocht déthéarmach]] a mbaintear úsáid choitianta aisti le speicis na neachanna beo a shainiú go neamhdhébhríoch. Chomh maith leis sin, d'fhorbair sé an ''tacsanomaíocht Linnaech'' - an córas aicmithe eolaíoch atá in úsáid go forleathan sa bhitheolaíocht go fóill. Sa chóras Linnaech, aicmítear na neachanna beo go hordlathach. Is í an [[~~ríocht~~Ríocht(bitheolaíocht)\|ríocht]] an leibhéal is airde sa chóras, cosúil le [[ríocht na n-ainmhithe]] nó [[ríocht na bplandaí]] - de réir na cuma atá ar an gcóras inniu, tá ríocht na n-eobaictéar, ríocht na n-aircéabaictéar, ríocht na bhfungas agus ríocht na b''Protista'' ann. Ansin, roinntear na ríochtaí ina n-aicmí, na haicmí ina n-oird, agus na hoird ina ngéinis. Baill den ghéineas, arís, is iad na speicis, ach d'aithin Linnaeus roinnt [[tacsón ]]gan ainm faoi bhunrang an speicis. Seo liosta de na ranganna ar fad atá aitheanta sa lá atá inniu ann (bunaithe ar chóras Linnaeus)<ref> dar le Matt Hussey, ''Fréamh an Eolas'', Coiscéim (2012), leathanach 410 chuir von Linné síos ar scéimeanna chun plandaí is ainmhithe a rangú Líne 61: ==Leabhair == Is iad a [[leabhar\|leabhair]] '''Species plantarum''' (Saghsanna Plandaí, 1753) agus '''Systema naturce''' (Córas an Nádúir, 10ú n-eagrán, 1758-9) a chuir tús oifigiúil le córas tacsanamaíoch reatha na n-ainmneacha déthéarmacha [[Laidin]]eacha ar phlandaí is ainmhithe. ==Tagairtí== Líne 71: [[Catagóir:Básanna i 1778\|Linné, Carl]] [[Catagóir:Bitheolaithe Sualannacha]] ~~[[Catagóir:Luibheolaithe Sualannacha]]~~ [[Catagóir:Daoine Sualannacha\|Linné, Carl]]

An difríocht idir athruithe ar: "Carl von Linné"