An difríocht idir athruithe ar: "An Mheánaois"

Content deleted Content added
mNo edit summary
mNo edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Cleric-Knight-Workman.jpg|deas|250px|thumb|An Mheánaois]]
Is éard atá i gceist leis '''an MheánaoisMeánaois''' ná an tréimhse idir an tSeanaois Chlasaiceach (is é sin, ré na [[An tSean-Róimh|Sean-Róimhe]] agus na [[An tSean-Ghréig|Sean-Ghréige]]) agus an Nua-aois (an ''[[An Renaissance|Renaissance]]'' agus ar tháinig ina dhiaidh).<ref>De bharr thionchar an Bhéarla, tugtar '''Meánaoiseanna''' ar an dtréimhse seo go minic i nGaeilge an lae inniu.</ref> Thosaigh an Mheánaois faoi lár na chéad mhílaoise i [[Anno Domini|ndiaidh bhreith Chríost]] (~500 AD) agus tháinig deireadh léi míle bliain níos déanaí (~1500 AD), i ré an ''Renaissance'' agus an [[Reifirméisean|Reifirméisin]]. I dtús na Meánaoise, chaill [[Impireacht na Róimhe]] a seantábhacht, agus scoilteadh ina dhá leath í. Ba iad na stáitíní beaga feodacha a tháinig chun tosaigh ansin, agus [[an Eoraip]] go léir lán pobail bheaga agus treibheacha - [[Teangacha Gearmáinice|Teotanaigh]], [[Teangacha Rómánsacha|Rómánsaigh]], [[Teangacha Ceilteacha|Ceiltigh]], agus [[Teangacha Slavacha|Slavaigh]]. Bhí sochaí na Meánaoise dealaithe ina haicmí a raibh teorainneacha soiléire eatarthu, agus b'í an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chríostaí]] croílár an chultúir, an léinn agus na [[litríocht]]a. In Iarthar na hEorpa, bhí an [[An Laidin|Laidin]] á saothrú mar chomhtheanga chultúrtha. Maidir leis an eacnamaíocht, bhí sí bunaithe ar an seirfeachas agus ar an bhfeodachas.
 
Sa lá atá inniu, is fearr le staraithe agús a chur leis an réab idir an [[an Chianaois|seansaol]] agus an Mheánaois agus ionas go mbíonn idir an tríú agus ochtú haois tréimhse a tugtar, go minic, an t[[Seandacht Dhéanach]] air, a bhí ina aistriú mór i ngach réimse: i réimse na heacnamaíocha leis an [[modh daortáirgthe]] in ionad an mhodha fheodach; i réimse sóisialta, le dul as radharc coincheap na [[Saoránacht Rómhánach|saoránachta Rómhánaí]] agus [[córas na sainaicmí|sainmhíniú na n-eastát meánaoiseanna]], go polaitiúil le chliseadh ar struchtúir láraithe [[Impireacht na Róimhe]] agus dá bharr sin, d'eascair scaipeadh na cumhachta (nó na díláraithe); agus i réimse na idé-eolaíocha agus an chultúir, ionsú agus malartú an chultúir chlasaicigh i gcomhair na gcultúr dialárnach [[An Chríostaíocht|Críostaí]] nó [[An tIoslam|Ioslamach]] (gach ceann ina spás féin)