An difríocht idir athruithe ar: "Martin McGuinness"

Content deleted Content added
No edit summary
mNo edit summary
Líne 1:
{{glanadh|beag=beag}}
{{Bosca Sonraí Polaiteoir
|ainm =Martin McGuinness
Line 24 ⟶ 23:
|líonláithreán =[http://www.sinnfein.ie/elections/candidate/3 SinnFein.ie - próifíl]
|}}
[[Polaitíocht|Polaiteoir]] [[Éire]]annach ba ea '''Martin McGuinness''' (Ainm iomlán ''James Martin Pacelli McGuinness''), ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: ''Máirtín Mag Aonghusa''). Saolaíodh ar an [[23 Bealtaine]], [[1950]] i n[[Doire]] é. Ba bhall d'Ard Chomhairle [[Shinn Féin]] é, agus ceapadh é mar leas-phríomhaire ar [[Tuaisceart na hÉireann|Thuaisceart na hÉireann]] sa bhliain 2007. Cailleadh é ar [[21 Márta]], [[2017]] tar éis tinnis ghairid.
 
DBa bhall d'Ard Chomhairle [[Shinn Féin]] é, agus d'admhaigh McGuinness go raibh sé ina bhall den [[IRA Sealadach]] sna [[1970]]dí.<ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/1303355.stm</ref> Tá sé molta ar fud na cruinne mar fhear [[Síocháin|síochána]], ach bhí ceisteanna faoi ag daoine ar mharaigh an [[IRA Sealadach|IRA]] a ngaolta.
== Páirt sna hÓglaigh Shealadacha ==
D'admhaigh McGuinness go raibh sé ina bhall den [[IRA Sealadach]] sna [[1970]]dí.<ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/1303355.stm</ref>
 
== Polaitíocht ==
== Gníomhréim pholaitiúil ==
Nuair a fógraíodh sos comhraic i 1994 i d[[Tuaisceart Éireann]], ba é McGuinness, ‘fear crua an IRA’, go háirithe a thug daoine a bhí in amhras faoin gcur chuige nua ar bhealach na [[Síocháin|síochána]]<ref name=":0">"Martin McGuinness – fear an dá ré a thug an IRA ar bhóthar na síochána " [http://tuairisc.ie/martin-mcguinness-fear-an-da-re-a-thug-an-ira-ar-bhothar-na-siochana/ Tuairisc.ie], 21 Márta 2017 </ref>. Mar phríomh-idirbheartaí Shinn Féin, chothaigh sé caidreamh go héasca le lucht idirbheartaíochta ar gach taobh d’ainneoin a cháil mar fhear crua an IRA.
=== Iarrthóir don Uachtarántacht ===
Ainmníodh é ag Sinn Féin do [[toghchán uachtaránachta na hÉireann]] ar an [[16 Meán Fómhair]] [[2011]], agus d'éirigh sé as post an [[leasChéad-Aire]].
 
Bhí páirt thábhachtach ag McGuinness sna cainteanna uileghabhálacha ar siúl idir na páirtithe sna [[1990idí]]. Ba é an toradh a bhí ar an próiseas sin ná [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] a shínigh [[Rialtais na hÉireann|rialtais]] na h[[Éire|Éireann]] agus na [[An Bhreatain|Breataine]] ar an [[10 Aibreán]] [[1998]]. Bhí McGuinness ina phríomh-idirbheartaí as Sinn Féin ag an am sin.
=== Príomh-idirbheartaí agus Aire Oideachais ===
 
Ag druidim le [[Comaontú Aoine an Chéasta]] d'éirigh sé ina phríom-idirbheartaí as Sinn Féin. Tar éis toghchán [[1997]] bhí sé ina bhall tionóil agus ceapadh é ina Aire Oideachais san [[Fheidhmeannacht Roinnte Cumhachta]].
Toghadh ina [[Teachta Dála|fheisire Parlaiminte]] é i 1997 agus ina [[Teachta Dála|theachta]] [[Tionól Thuaisceart Éireann|Tionóil]] i ndiaidh Chomhaontú Aoine an Chéasta i 1998.
 
Ceapadh é mar [[Aire Rialtas|Aire]] [[Oideachas|Oideachais]] i bhFeidhmeannas an Tuaiscirt, ó 2 Nollaig 1999 – 14 D.F. 2002. 
 
Bhí sé McGuinness ceaptha ina Leas-Chéad-Aire Thuaisceart Éireann sa chéad Feidhmeannas Comhroinnte Cumhachta (8 Bealtaine 2007 – 9 Eanáir 2017). Sin rud a chuir alltacht ar [[Aontachtóirí na hÉireann|aontachtaithe]], ach thuill sé meas na ndaoine a bhí ag obair leis<ref name=":0" />.
 
Ainmníodh éMcGuinness ag Sinn Féin do [[toghchán uachtaránachta na hÉireann]] ar an [[16 Meán Fómhair]] [[2011]], agus d'éirigh sé as post an [[leasChéad-Aire]].
 
D’éirigh McGuinness as an leas-chéad-aireacht i mí Eanáir 2017, i ngeall ar mhíshástacht Shinn Féin le hiompar an [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|DUP]], go háirithe faoin scéim [[Fuinneamh|fuinnimh]] inathnuaite. Nuair a thit [[Tionól Thuaisceart Éireann|Stormont]] níor sheas McGuinness san toghchán i ngeall ar dhrochshláinte.
 
== Saol ==
Saolaíodh McGuinness ar an [[23 Bealtaine]], [[1950]] i i d[[Taobh an Bhogaigh]] i n[[Doire]]. Ba [[Duine|dhuine]] de sheachtar [[Teaghlach|clainne]] é.
 
D’fhág sé an [[scoil]] ag 15 bliain d’aois. Ina dhiaidh sin, bhí sé ina phrintíseach ag búistéir.
[[Íomhá:W. Bush and Martin McGuinness.jpg|clé|mion|333x333px|Martin McGuinness, [[Ian Paisley]] agus [[George W. Bush|George Bush]], 7 Nollaig 2007]]
Nuair a thosaigh na [[Na Trioblóidí|trioblóidí]] amach, chuaigh sé san [[IRA Sealadach|IRA]]. Faoin am ar tharla [[Domhnach na Fola (1972)|Domhnach na Fola]] i 1972 bhí sé ina leascheannaire ar an IRA i nDoire.
 
Chaith sé sé mhí i b[[príosún Phort Laoise]] i ngeall ar bhallraíocht san IRA. Dúirt sé ag fiosrú Saville faoi Dhomhnach na Fola gur fhág sé an IRA i 1974, ach chreid na h[[Rialtas|údaráis]] go raibh sé ar dhuine de cheannairí an IRA sna h[[1980idí|ochtóidí]].
 
Nuair a d’iompaigh Sinn Féin i dtreo na polaitíochta tar éis stailc ocrais na H Bhlocanna i 1981, sheas Martin McGuinness gualainn ar ghualainn le Gerry Adams agus cur chuige nua á chur chun tosaigh.
 
Cailleadh McGuinness ar [[21 Márta]], 2017. Chloígh an [[galar]] [[wikipedia:Amyloidosis|amalódóis]] ar feadh cúpla mí<ref>Is galar doleigheasta é, galar atá ann nach dtig a leigheas agus bás millteanach.</ref>.
[[Íomhá:Funeral of Martin McGuinness (3).jpg|mion|333x333px| an plód a bhí ag a shochraid, an slua mór ar a shochraid]]
 
<!--
Line 42 ⟶ 62:
-->
== Féach freisin ==
* [[Próiseas Síochána Thuaisceart na hÉireann]]
* [[Oibríocht Taurus]]
* [[Sinn Féin]]