|
Is éard atá i gceist leis an '''''Renaissance''''', nó leis an '''Athbheochan''', nó leis an '''Athbheochan Léinn''', mar a thugtar air i nGaeilge freisin, ná gluaiseacht chultúrtha a thosaigh san [[An Iodáil|Iodáil]] i ndeireadh na [[An Mheánaois|Meánaoise]], is é sin sa [[14ú haois]], agus a chuaigh ar fud na h[[An Eoraip|Eorpa]] ina dhiaidh sin. An focal sin féin ''renaissance'' is focal [[An Fhraincis|Fraincise]] é a chiallaíonn "athbhreith" nó "athbheochan", agus é bunaithe ar ''rinascimento'' na h[[An Iodáilis|Iodáilise]]. ''Re-'' an réimír Laidine arb ionann é agus "ath-" na Gaeilge ó thaobh na céille de, agus is é ''nascere'' an briathar Laidine a chiallaíonn "breith, saolú". Tháinig deireadh leis an ''Renaissance'' mar ghluaiseacht chultúrtha sa [[17ú haois]].
Ní dheachaigh an ''Renaissance'' i bhfeidhm ar gach tír san Eoraip chomh domhain le chéile, cé gur chuir aireagán an chló inaistrithe agus úsáid an pháipéir an-luas faoi scaipeachániompar na smaointí nua. Mar ghluaiseacht chultúrtha, chuir an ''Renaissance'' béim ar athbheochan na Laidine agus ar úsáid na dteangacha labhartha sa litríocht araon. Dar le lucht a chomhaimsire, ba é an file [[Francesco Petrarca (''Petrarch'' an leagan Béarla dá ainm)]] an ceannródaí a chuir tús le hathmheasúnú seo na litríochta clasaicí mar fhoinse inspioráide, sa 14ú haois.
Le linn an ''Renaissance'' forbraíodh teicníochtaí nua a chuir ar chumas na n-ealaíontóirí cur síos níos cruinne a thabhairt ar an réaltacht ina gcuid pictiúr, an pheirspictíocht líneach ach go háirithe, agus de réir a chéile cuireadh cuma nua ar an gcóras oideachais chomh maith. I gcúrsaí polaitíochta, chuir an ''Renaissance'' spreagadh i bhforbairt na taidhleoireachta nua-aimseartha, agus i gcúrsaí na heolaíochta chuir sé béim ar thábhacht naan mbreathnuithebhreathnaithe. Is minic a deir lucht scríofa na stairestaraithe gur droichead ón Meánaois go dtí an Nua-aois aab bhí i gceist leisea an mórathrú meoin seo. Cé gur tháinig réabhlóid san eolaíocht agus sa tsochaí féinde sna sálaí agthoradh an ''Renaissance'', is iad na saothair ealaíne is mó a tharraingíonn ár súil ar an tréimhse sin inniu, chomh maith le cuimhne na "bhfear ''Renaissance''", is éiad sin firna daoine léannta ileolachaagus na hileolaithe, ar nós Michelangelo nó Leonardo da Vinci.
Glactar leis go coitianta gurb i bhFlórans a thosaigh an ''Renaissance'' sa 14ú haois. Is iomaiiomaí teoiric a cuireadh chun tosaigh lena mhíniú conas a tháinig an ''Renaissance'' ar an bhfód agus céard ba chúis leis: luaitear imthoscaí chathair Fhlórans, an cineál sochaí a bhí ann ó thaobh an chultúir agus na sochaí de, agus muintir Medici ag rialú na cathrach is ag tál a bhféile ar na healaíontóirí. Is minic a thagraítear do na fir léinn ón nGréig a d'éalaigh ó thrúpaí na Tuirce Otamánaí go dtí an Iodáil chomh maith.
Is iomaí craiceann a chuir scriobhscríobh staire an ''Renaissance'' de, agus bhí an-diospóireachtdíospóireacht i measc na staraithe faoin tréimhse seo, faoina tábhacht agus faoina carachtar. Sa naoú haois déag ba nós an-urraim a thabhairt don ''Renaissance'' agus d'fhir mhóra an ''Renaissance'' mar laochra cultúrtha, rud nach bhfuil ag teacht le coincheap an ''Renaissance'' mar thréimhse ar leith. Mar a dúirt an staraí ealaíne Erwin Panofsky, na staraithe is mó a chuireann amhras i gcoincheap an ''Renaissance'', is staraithe iad nach raibh mórán suime acu riamh sa taobh aeistéitiúil den scéal. I gcúrsaí ealaíontóireachtaealaíne agus eolaíochta níl sé deacair an ''Renaissance'' a aithint mar thréimhse ar leith, dar le Panofsky.
|
