An difríocht idir athruithe ar: "C. S. Lewis"
Content deleted Content added
MacCambridge (plé | dréachtaí) mNo edit summary |
|||
Líne 18:
=== A Chéad Óige ===
Saolaíodh Clive Staples Lewis i
Bhí deartháir amháin aige, Warnie (Warren Hamilton Lewis) a bhí trí bliana ní ba sine ná eisean. Fuair máthair na beirte buachaillí bás sa bhliain 1908, agus as sin amach, bhí Lewis á mhúineadh ag an gcorr-theagascóir baile a tharla a bheith ann.
Nuair a bhí sé naoi mbliana déag d'aois, cuireadh go dtí Sasana é le léann a fhoghlaim i scoil chónaitheach in éineacht lena dheartháir. Ní raibh mórán ama caite aige sa scoil sin - Scoil Wynyard i Watford i Sír [[Hertford]] - nuair a dúnadh í, agus go gairid ina dhiaidh sin, cuireadh an príomhoide i ngealtlann. Ansin, chaith Lewis cúpla mí i gColáiste an Chaimbéalaigh i mBéal Feirste, ach ina dhiaidh sin, chuaigh sé go Cherbourg, agus ansin, fuarthas áit dó i gColáiste Malvern i [[Malvern, Worcestershire|Malvern]], Sír [[Worcester]]. Faoin mbliain 1913, thug sé droim láimhe dá chreideamh Chríostaí agus d'fhógair sé gurbh [[aindiachaí]] é. Nuair a bhí bliain amháin thart aige i Malvern, chrom sé ar staidéar príobháideach, agus seanteagascóir a athara, William T. Kirkpatrick, mar chrann taca aige.
Bhí an-suim ag Lewis i scéalta faoi ainmhithe riamh, agus in éineacht lena dheartháir, cheap sé ''Boxen'', domhan samhlaithe na n-ainmhithe daonchosúla. Bhí siad ag scríobh scéalta agus á n-insint dá chéile faoi eachtraí na n-ainmhithe i mBoxen. Tháinig na smaointí seo as leabhair Beatrix Potter, nó bhí sise ar duine de na scríbhneoirí ab ansa le Lewis, nuair a bhí sé óg. Bhí teach a athara lán leabhar, rud a thaitin go mór mór leis, ó bhí sé ina léitheoir craosach. Bhí an-eagla air roimh na feithidí agus na damháin alla, áfach, agus bhí siad ina n-ábhar mór tromluithe aige go minic. ▼
[[Íomhá:Statue of C.S. Lewis, Belfast.jpg|clé|mion|Dealbh i mBéal Feirste]]
▲Bhí an-suim ag Lewis i scéalta faoi ainmhithe riamh, agus in éineacht lena dheartháir, cheap sé ''Boxen'', domhan samhlaithe na n-ainmhithe daonchosúla. Bhí siad ag scríobh scéalta agus á n-insint dá chéile faoi eachtraí na n-ainmhithe i mBoxen. Tháinig na smaointí seo as leabhair [[Beatrix Potter]], nó bhí sise ar duine de na scríbhneoirí ab ansa le Lewis, nuair a bhí sé óg. Bhí teach a athara lán leabhar, rud a thaitin go mór mór leis, ó bhí sé ina léitheoir craosach. Bhí an-eagla air roimh na feithidí agus na damháin alla, áfach, agus bhí siad ina n-ábhar mór tromluithe aige go minic.
Nuair a bhí sé ina spuraicleach déagóra, thug sé an-taithneamh do shaothar [[Richard Wagner]] agus don mhiotaseolaíocht Ghearmánach nó Lochlannach a raibh ceoldrámaí Wagner bunaithe orthu. Faoi thionchar Wagner, mhothaigh Lewis cineál saint nó tnúthán ag borradh ina chroí, mothúchán ar bhaist sé ''joy'', ríméad nó áthas, air. Threisigh Wagner leis an ngrá a bhí aige don dúlra, chomh maith. Thosaigh sé ag éirí ró-aibí le tuilleadh scéalta a scríobh faoi Boxen, chomh maith. Ó bhí a fhantaisíocht ag dul bealach na miotaseolaíochta Nordaí, chuaigh a chuid scríbhneoireachta i dtreo na heipice is an ceoldráma, a bhí níos oiriúnaí le téamaí miotaseolaíochta a láimhseáil. San am céanna, bhí Kirkpatrick ag teagasc [[An tSean-Ghréigis|Gréigise]] agus ag cur litríocht chlasaiceach na seanársaíochta in aithne dó, rud a bhí ag cur go maith lena ghrá don eipic mhiotasúil.
[[Íomhá:C S Lewis plaque, Belfast - geograph.org.uk - 449812.jpg|mion|266x266px|Cuimhneacháin, Dundela Avenue, North Road, Béal Feirste]]
Sa bhliain 1916, bhain Lewis amach scoláireacht a cheadódh dó staidéar a dhéanamh in Oxford. Bhí an chéad chogadh domhanda ar siúl ina thimpeall, áfach. Mar sin, liostáil sé san arm sa chéad bhliain eile. Fuair sé coimisiún oifigigh sa Tríú Cathlán de Chos-Slua Éadrom [[Somerset]]. Bhí sé díreach ag slánú naoi mbliana déag d'aois, nuair a bhain sé amach Gleann [[Somme]] sa Fhrainc.
=== Siobhán Uí Mhórdha ===
Nuair a bhí sé ag traenáil in oirchill an fhiannais, d'éirigh sé mór le saighdiúir eile arbh ainm dó Páidín Ó Mórdha (Paddy Moore), agus chuir seisean Lewis in aithne dá mháthair, Siobhán Uí Mhórdha (Jane King Moore). Fuair Páidín bás i machaire an áir, agus ghlac Siobhán leis mar shórt mac altrama in éiric a mic féin. Agus Lewis féin ag éileamh in ospidéal míleata, thagadh Siobhán ar cuairt chuige, agus bhí an caidreamh seo an-tábhachtach dó, ó dhiúltaigh a athair cuairt a thabhairt ar an otharlann.
[[Íomhá:C S Lewis statue, Belfast - geograph.org.uk - 1747358.jpg|clé|mion|288x288px|Dealbh, bóthar Upper Newtownards, Béal Feirste]]
Na scoláirí a bhfuil saothair scríofa acu faoi shaol Lewis, níl siad ar aon fhocal faoi cén cineál cairdeas a bhí ann. Tá cuid acu ag áitiú go raibh caidreamh collaí ag Lewis le Siobhán. Ní raibh an fear féin sásta an tsreang a bhaint den mhála faoin scéal seo, ach is é an rud a dúirt sé gur chuidigh Siobhán leis a chuid mothúchán a aithint is a admháil. B'é tuairim A. N. Wilson, a scríobh beathaisnéis Lewis, go raibh sé suite siúráilte go raibh a leithéid de chaidreamh acu le chéile nuair a bhí Lewis ag fáil leighis óna chuid cneánna cogaidh, ach is dealraitheach nach bhfuil de bhunús aige leis seo ach cupla litir nár bhain sé an chiall cheart astu. Maidir le Walter Hooper, ar fhág Lewis a oidhreacht liteartha faoi, b'é a bharúil siúd go raibh a leithéid de chaidreamh incheaptha, ach ní raibh aithne ag Hooper ar Lewis nuair a bhí sé óg. George Sayer, arís, bhí aithne aige ar Lewis sna blianta seo, nó bhí Lewis mar oide agus mar chara aige, agus dhiúltaigh Sayer amach is amach don chineál seo ráflaí. Cibé faoi chúrsaí craicinn, is léir go raibh Lewis agus Siobhán iontach mór le chéile. I Mí na Nollag sa bhliain [[1917]], chuir Lewis litir chuig Arthur Greeves, a bhí mar chara aige ó bhí sé ina pháiste, inar scríobh sé gurb iad Siobhán agus Greeves féin "an bheirt is measa le mo chroí ar an saol seo".
[[Íomhá:The Lion, the Witch . . . - geograph.org.uk - 317441.jpg|mion|277x277px|Bóthar Holywood, Béal Feirste (ó 1998) Lewis, mar Digory Kirke, as Narnia ]]
I ndiaidh an chogaidh, sa bhliain [[1918]] nó [[1919]], bhí Lewis agus Siobhán ina gcónaí in aontíos, cé go raibh seomraí dá chuid féin ag Lewis ina choláiste. Sa bhliain [[1930]], chuir Siobhán, Lewis agus Warnie, deartháir C. S. Lewis, fúthu i dteach ''The Kilns'' i Risinghurst, Headington, in aice le hOxford. D'íoc gach duine den triúr a chuid féin de phraghas an tí. B'é Warren "Warnie" Lewis an duine acu ba deireanaí a fuair bás, sa bhliain [[1973]]. Thit an teach le hiníon Shiobhán Uí Mhórdha ansin.
Line 43 ⟶ 45:
Nuair a tháinig sé go Sasana an chéad uair, baineadh cineál geit chultúrtha as. Ina leabhar ''Surprised by Joy'', scríobh sé: "Ní féidir le haon Sasanach a thuiscint cad é mar a chuaigh Sasana i bhfeidhm orm i dtús báire. An blas aisteach Béarla a bhí le cloisteáil i mo thimpeall, ba chosúil le caint na ndeamhan é, dar liom. Ach b'é an tírdhreach ba mheasa. Idir an dá linn, rinne mé cairdeas le Sasana arís, ach d'fhág an chéad teagmháil seo goimh orm le Sasana, goimh a bhí i bhfad ag cneasú."
[[Íomhá:CSLewisPlaque.jpg|thumb|
Bhí spéis ag Lewis i [[miotaseolaíocht]] na
Díol iontais ab ea do Lewis go raibh lucht a aitheantais i Sasana ar nós cuma liom i leith shaothar Yeats agus athbheochan an chultúir [[Na Ceiltigh|Cheiltigh]]. Scríobh Lewis: "Is minic a chuireann sé iontas orm a fheiceáil go ndéanann na daoine a casadh orm anseo neamhshuim iomlán de shaothar Yeats. Is dócha nach
Agus an chumha a bhí air i ndiaidh na hÉireann, ba nós le Lewis a thabhairt le fios idir shúgradh agus dháiríre go raibh dearcadh frith-Shasanach aige. Seo an cuntas a thug sé ar Éireannach a buaileadh air i Sasana: "Cosúil leis na hÉireannaigh uile go léir a chastar ar a chéile i Sasana, bhí muid, i ndeireadh ár gcomhrá, ag lochtú braschaint agus leadránacht dhosheachanta an chine Angla-Shasanaigh. I ndiaidh an iomláin, a ''ami'', is iad na hÉireannaigh an t-aon phobal amháin atá ann...Is ar éigean a bheinn sásta mo shaol a chaitheamh nó mo bhás a fháil i measc aon chine eile."
Line 70 ⟶ 72:
Roimh an iompú, bhí tamall fada caite ag Lewis ag spaisteoireacht agus ag comhrá lena chairde Tolkien agus Hugo Dyson. Nuair a bhí sé iompaithe, chuaigh Lewis in Eaglais Shasana, is é sin, san Eaglais Anglacánach, rud a ghoill ar a chara Tolkien, ós rud é go raibh sé féin ina Chaitliceach, agus é ag dréim go rachadh a chara leis an gcreideamh áirithe sin. Caitliceach ab ea Chesterton freisin, dála an scéil.
Cé go raibh sé ina Anglacánach, bhí Lewis sách cóngarach don Eaglais Chaitliceach ina chreideamh, ní ba chóngaraí, fiú, ná don traidisiún Phrotastúnach. Mar shampla, ghlac sé le foirceadal Caitliceach an [[Peaca marfach|pheaca mharfaigh]], is é sin, chreid sé gur féidir don Chríostaí peaca chomh tromchúiseach a dhéanamh is go gcaillfidh sé slánú a anama a bhí aige roimhe sin - rud nach bhfuil ag teacht go rómhaith leis an dearcadh atá ag an bProtastúnach ar an
Bhí dáimhe ag Lewis fosta le coincheap Caitliceach na [[Purgadóir|Purgadóra]], cé nach bhfuil glacadh leis sa Phrotastúnachas. Sa leabhar deireanach a scríobh sé, mar atá, ''Letters to Malcolm'', bhí sé go mór faoi thionchar [[John Henry Newman]], an diagaire Caitliceach, ó thaobh na Purgadóra de.
Line 84 ⟶ 86:
=== Blianta Deireanacha a Shaoil ===
I dtús Mhí an Mheithimh sa bhliain [[1961]], thosaigh a shláinte ag teip ar Lewis. Bhí athlasadh na nduán air a chuaigh an oiread chun donais is gur tháinig nimhiú fola air. Agus an galar ag luí air, ní raibh sé ábalta freastal ar a obair i dtéarma fómhair Ollscoil Cambridge, ach bhisigh sé arís sa bhliain [[1962]], agus chuaigh sé ar ais go dtí an ollscoil in Aibreán na bliana sin. Bhí sé ar a sheanléim arís in Earrach na bliana céanna.
Mar sin féin, buaileadh breoite é arís ar an 15 Iúil, [[1963]], agus tugadh isteach san [[ospidéal]] é. An lá arna mhárach, ag a cúig a chlog iarnóna, thit Lewis i gcóma i ndiaidh [[Croí|taom croí]], ach, rud nach rabhthas ag súil leis, tháinig sé chuige féin arís an chéad lá eile ag a dó a chlog iarnóna. Cé nach raibh sé in ann a bheith ag obair a thuilleadh, d'fhill sé abhaile, agus i Mí Lúnasa, d'éirigh sé as a chuid oibre i gCambridge ar chúiseanna slándála. Ní raibh a shláinte ag teacht ar ais, agus i Mí na Samhna, diagnóisíodh go raibh a dhuáin ag teip air go doleigheasta. Fuair sé bás ar an 22 Samhain, [[1963]]. Bhí seachtain ag teastáil uaidh le cúig bliana is trí scór a shlánú. Adhlacadh i [[reilig]] Eaglais na Tríonóide Naofa é in [[Oxford]]. De thaisme, d'éag [[Aldous Huxley]] agus an tUachtarán [[John F. Kennedy]] ar an lá céanna. == Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol}}
| |||