An difríocht idir athruithe ar: "Euro"

Content deleted Content added
No edit summary
Tyuiop (plé | dréachtaí)
Líne 5:
 
Tháinig an euro de thoradh an athchóiriú airgeadais ba thábhachtaí san [[an Eoraip|Eoraip]] ón [[an Impireacht Rómhánach|Impireacht Rómhánach]] i leith. Cé gur féidir an euro a mheas mar áis chun an [[An Comhphobal Eorpach|Cómhargadh Eorpach]] a aontú trí [[Saorthrádáil|shaorthrádáil]] idir na ballstáit a éascú, shíl lucht a bheartaithe go mbeadh dlúthbhaint aige le comhaontú polaitiúil na hEorpa.
 
== Lasmuigh den AE ==
[[Franc (airgeadra)|Franc]] na [[An Fhrainc|Fraince]] a bhí in úsáid i [[Monacó]] roimh theacht an euro, agus an lira a bhí á úsáid i [[San Mairíne]] agus i g[[Cathair na Vatacáine]] agus i [[Andóra]]. As an euro a bhaintear feidhm sna tíortha úd anois, agus cead acu boinn euro dá gcuid féin a bhualadh, cé nach ballstáit den Aontas Eorpach iad.
 
Úsáidtear an euro chun fiacha a íoc i dtíortha Eorpacha lasmuigh den AE, leithéidí [[Montainéagró|Mhontainéagró]] agus [[an Chosaiv|na Cosaive]].
 
== Riar an euro ==
[[Íomhá:Flag of euro.svg|clé|mion]]
Is iad na forais a riarann an euro an [[Córas Eorpach Banc Ceannais]] (CEBC) a riarann an euro, agus príomhoifig aige in [[Frankfurt|Frankfurt am Main]] sa [[an Ghearmáin|Ghearmáin]], agus bainc cheannais na mballstát mar chuid den Eorachóras. An CEBC amháin a shocraíonn an beartas airgeadais. Tá an tEorachóras freagrach as bualadh, clóbhualadh agus dáileadh an euro agus riar na gcóras íoctha san eorailimistéar.
 
Chuir Conradh Maastricht na bliana 2002 iachall ar fhormhór na mballstát an euro a úsáid dá gcomhlíonfaí roinnt coinníollacha airgeadais agus buiséid, cé nach ndearna na ballstáit uile amhlaidh.
Line 18 ⟶ 14:
== Dearadh ==
Tá céad ceint san euro. Tá dhá thaobh ar na boinn: taobh coiteann a thaispeánann léarscáil agus luach an bhoinn forshuite uirthi, agus taobh náisiúnta a thaispeánann íomhá a bhaineann le tír ar leith. Is féidir bonn euro de chuid ballstáit ar bith a úsáid in aon bhallstát eile.
[[Íomhá:Seat of the European Central Bank and Frankfurt Skyline at dawn 20150422 1.jpg|mion|299x299px|Banc Ceannais Eorpach]]
 
Tá íomhá choiteann ar gach taobh de na nótaí: tá a dhath féin ar gach nóta, agus tréimhse áirithe d'ailtireacht na hEorpa á léiriú ann. Bíonn fuinneoga nó geataí ar aghaidh an nótaí agus droichid ar a chúl.
 
== Rátaí ==
Shocraigh Comhairle an Aontais Eorpaigh na bunrátaí malairte de réir molaidh a thug an Coimisiún Eorpach i bhfianaise rátaí margaidh ar 31 Nollaig 1998. Socraíodh gurbh ionann aon Ionad Eorpach Airgeadra (ECU4) amháin agus euro amháin. Níorbh airgeadra é an [[ECU]] féin ach ionad cuntasóireachta de chuid an AE agus é bunaithe ar airgeadraí na mballstát. Níorbh fhéidir an socrú a dhéanamh níos luaithe toisc go raibh an IEA taobh le ráta malairte deiridh na n-airgeadraí neamh-euro (go háirithe an punt steirling) an lá sin.
[[Íomhá:More Free Money ECB (15707001988).jpg|clé|mion|Airgead saor in aisce ː beartas um éascú cainníochtúil ó 2015 ar aghaidh]]
Malartaíodh nótaí agus boinn na sean-airgeadraí ar an euro ar feadh timpeall dhá mhí go dtí 28 Feabhra 2002. An dáta a stad na hairgeadraí úd de bheith ina n-airgead dlíthairgthe bhí sé de réir na mballstát féin.
Ó tugadh an euro isteach tá sé ar an airgeadra cúlchiste is coitianta ar domhan cé is moite den dollar Meiriceánach.
 
== Buntáistí ==
Síleadh riamh gurb é an buntáiste is mó a bhainfeadh le hairgeadra aontaithe fáil réidh le costas malartaithe, rud a ligfeadh do lucht gnó tráchtáil a dhéanamh a bhí neamhthairbheach roimhe sin.
 
Bhíothas ag súil freisin go mbeadh margaí airgeadais i bhfad níos leachtaí ná mar a bhí. Thaispeáin iarsmaí éigin de ghábh airgeadais na bliana 2008, áfach, go bhféadfadh deacrachtaí ballstát amháin drochrian a fhágáil ar an gcóras uile, go háirithe i gcás na Gréige.
 
== Rátaí malairte ==
[[Íomhá:Bancnótaí euro.jpg|300px|border|deas|Bancnótaí euro]]
[[Íomhá:251px-Boinn-euro.jpg|300px|border|deas|Boinn euro]]
Line 58 ⟶ 54:
* 0.429300''Lira'' [[Málta|Mhálta]] (Socraithe, 2007)
 
== CeisteannaLasmuigh Gramadaíden AE ==
Úsáidtear an euro chun fiacha a íoc i dtíortha Eorpacha lasmuigh den AE, leithéidí [[Montainéagró|Mhontainéagró]] agus [[an Chosaiv|na Cosaive]].
 
An [[Franc (airgeadra)|Franc]] na [[An Fhrainc|Fraince]] a bhí in úsáid i [[Monacó]] roimh theacht an euro, agus an lira a bhí á úsáid i [[San Mairíne]] agus i g[[Cathair na Vatacáine]] agus i [[Andóra]]. As an euro a bhaintear feidhm sna tíortha úd anois, agus cead acu boinn euro dá gcuid féin a bhualadh, cé nach ballstáit den Aontas Eorpach iad.
 
==Ceisteanna Gramadaí ==
Tá roinnt mhaith díospóireachta déanta i dtaobh litriú, ghramadach agus fhuaimniú na bhfocal ''euro'' agus ''cent'' i dteangacha éagsúla. Mhol [[an Coimisiún Eorpach]] leagan do-athraithe a úsáid sa reachtaíocht (chun é a thaispeáint ar na mbancnótaí ar dtús), ach tá difríochtaí neamhoifigiúla ann.