An difríocht idir athruithe ar: "Réamhstair na hÉireann"

Content deleted Content added
mNo edit summary
An Choparaois
Líne 1:
[[Íomhá:Carrowmore Sligo Ireland.jpg|mion|An Chearthrú Mhór, Contae Sligigh]]
Is eol dúinn faoinfaoi '''réamhstair na hÉireann''' trí fianaise [[Seandálaíocht|sheandálaíochta]] agus ghéiniteach. Tagann an chéad fianaise de daoine in [[Éirinn]] timpeall 12,500 bliain ó shin.<ref>http://irisharchaeology.ie/2016/03/new-discovery-pushes-back-date-of-human-existence-in-ireland-by-2500-years/ (i mBéarla)</ref> Críochnaíonn réamhstair na hÉireann le tús an taifead stairiúil timpeall 400 [[Anno Domini|AD]]. Clúdaíonn an tréimhse seo an[[An tSean-Chlochaois| tSean-Chlochaois]], [[Méisiliteach|Lár na Clochaoise]],[[ An Nua-Chlochaois]], [[Cré-umhaois|Aois chré-Umha]] agus an I[[Iarannaois|arannaois]]. Níor thosaigh an taifead stairiúil in Éirinn leis an ionradh[[Impireacht na Róimhe| Rómhánach]], mar a tharla i bhformhór na [[Eorpa|hEorpa]]. Thosaigh an taifead stairiúil in Éirinn le teacht na [[Críostaíocht|Críostaíochta]].
== An tSean Chlochaois ==
 
Líne 49:
== An Chré-Umhaois agus an Choparaois (2500-500 RCh) ==
[[Íomhá:BronzeAgeNorthDown (2).JPG|mion|Déantáin na Cré-Umhaoise]]
Thosaigh miotalóireacht in Éirinn le teacht Cultúr Bíocar. Thugtar an t-ainm seo air mar bhí cruth bíocra-clog inbhéartaithe ar an bpotaireacht.<ref>Michael Herity and George Eogan, ''Ireland in Prehistory'' (1996), p.114; M.J. O'Kelly, Bronze-age Ireland, in ''A New History of Ireland, vol 1: Prehistoric and early Ireland'', edited by Dáibhí Ó Cróinín (Royal Irish Academy 2005). (i mBéarla)</ref> Bhí siad seo an-dhifriúil ón bpotáireacht Neoliteach. Faightear samplaí an photáireacht seo in oileánOileán Rosa i g[[Contae ChillChiarraí|Contae ChainnighCiarraí]] agus ceanglaítear an mianadóireacht copair ann leis. Ta easontas ann faoin am a tháinig na [[Na Ceiltigh|Ceiltigh]] go hÉirinn. Measann roinnt daoine go bhfuil ceangal ag na Ceiltigh leis an gCultúr Bíocar ach is í an phríomhthuairim ná gur tháinig siad ag tús an Iarrannaois.<ref>J.X.W.P. Corcoram, "The origin of the Celts", in Nora Chadwick, ''The Celts'' (1970); David W. Anthony, ''[[The Horse, the Wheel and Language|The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world]]'' (2007). (i mBéarla)</ref>
 
Thosaigh an [[Cré-umhaois|Chré-umhaois]] nuair a cóimhiotalaíodh [[copar]] le [[stán]] agus rinneadh déantáin cré-umha. Tharla sé seo timpeall 2000 RCh nuair a rinneadh roinnt tuanna comhréidhe an Bhaile Bhig. Thosaigh an tréimhse roimhe seo, an Choparaois timpeall 2500 RCh.
 
Rinneadh airm agus uirlisí as cré-umha. Aimsíodh claimhte, tuanna, miodóga, halbaird, meanaí, uirlisí óil agus trumpaí corn ag láithreáin Cré-umha. Tá na trumpaí corn an-speisialta mar bhí ar na céardaí Éireannach úsaid a bhaint as an [[Próiseas céarach caillte]].
 
Tharla mianadóireacht copair in oirthuaisceart na hÉireann agus iomportaladh stán ó [[Corn na Breataine|Chorn na Breataine]] chun cré-umha a dhéanamh. Aimsíodh na mianaigh copair is sine in Oileán Rosa sna Lochanna Chill Airne i g[[Contae Chiarraí]]. Meastar go raibh mianadóireacht agus miotalóireacht ann ó 2400 RCh go 1800RCh.
 
== An Iarannaois (500 RCh – 400 AD) ==