An difríocht idir athruithe ar: "Reifirméisean"

Content deleted Content added
Dmd3music (plé | dréachtaí)
No edit summary
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Luther95theses.jpg|mion|
Fabhalscéal - chroch [[Mairtín Liútar]] 95 téas ar dhoras ardeaglais Wittenberg
]]
Tugtar an t'''Athleasú Creidimh''' (nó an '''Reifirméisean''', nó an t'''Athrú Creidimh''') ar ghluaiseacht a thosaigh sa [[16ú haois|16ú Aois]] le leas a chuir ar an [[Eaglais Chaitliceach]], ach a d´fhág [[an Eoraip]] scoilte i dtaobh cleachtadh [[creideamh|creidimh]]. Féadtar tús an ré a mharcáil nuair a chroch [[Mairtín Liútar]] 95 téas ar dhoras ardeaglais [[Wittenberg]] na [[an Ghearmáin|Gearmáine]] i [[1530]]. Tugtar eaglaisí [[Protastúnachas|Protastúnacha]], go ginearálta, ar na heaglaisí a scoilt ón g[[Caitliceachas]] as seo amach, ar nós [[Liútarachas]], [[Anabaisteachas]] agus eaglaisí leasaithe [[Protastúnachas|Protastúnacha]].
 
Ba é an tAcht Athchóirithe, dá ngairmtear an Leasú Protastúnach, go sonrach as an Eaglais Chaitliceach a chuir Martin Luther tús leis agus lean John Calvin, Huldrych Zwingli, agus Athchóirithe Prótastúnacha eile san Eoraip san 16ú haois ar aghaidh. De ghnáth, meastar gur thosaigh Luther i dTeach naoi nócha cúig Theses i mí na Nollag i 1517 agus mhair sé go dtí deireadh an Chogaidh tríocha bliain le Síocháin Westphalia i 1648.
[[Íomhá:The Protestant Reformation.svg|clé|mion|333x333px|
 
Léarscáil
]]
Cé go raibh iarrachtaí suntasacha déanta ann chun an Eaglais Chaitliceach a athchóiriú roimh Luther - mar shampla iad siúd Jan Hus, Peter Waldo, agus John Wycliffe - Aithnítear go forleathan go bhfuil Martin Luther go bhfuil tús curtha leis an Athchóiriú leis na Naoi Nó cúig Theses. Thosaigh Luther ag cáineadh díolachán a dhíol, ag rá nach raibh aon údarás ag an bPápa thar an purgóir agus nach raibh aon fhoinse ag an teagasc Caitliceach ar fhiúntais na naoimh sa Bíobla. D'fhéadfadh an seasamh Protastúnach, áfach, athruithe doctrinalacha a ionchorprú, mar shampla go n-iontaofaí go hiomlán ar an Scrioptúr mar fhoinse creidimh chuí (scriptura amháin) agus an chreidiúint gurb é an creideamh in Íosa, agus nach oibreacha maith é, an t-aon bhealach chun pardún Dé a fháil do pheaca (sola fide). Bhí an spreagadh lárnach taobh thiar de na hathruithe seo diadheolaíoch, cé go raibh go leor fachtóirí eile mar chuid de, lena n-áirítear méadú ar náisiúntacht, Sásachas an Iarthair a chuir meath ar an gcreideamh sa Phápacht, an truailliú a bhí ar an Curia Rómhánach, tionchar an chine daonna, agus an fhoghlaim nua den Renaissance a cheistiú go leor smaointe traidisiúnta.
[[Íomhá:Martin Luther by Cranach-restoration.tif|mion]]
Tháinig an ghluaiseacht tosaigh laistigh den Ghearmáin éagsúlú, agus spreagadh athchóirithe eile go neamhspleách ar Luther. Chuir scaipeadh phreas clódóireachta Gutenberg ar fáil chun na hacmhainní reiligiúnacha a scaipeadh go tapa sa dúchasach.
 
Tháinig an ghluaiseacht tosaigh laistigh den Ghearmáin éagsúlú, agus spreagadh athchóirithe eile go neamhspleách ar Luther. Chuir scaipeadh phreas clódóireachta Gutenberg ar fáil chun na hacmhainní reiligiúnacha a scaipeadh go tapa sa dúchasach. Ba iad na Lutherans agus Calvinists na grúpaí is mó. Bunaíodh na heaglaisí lútarach den chuid is mó sa Ghearmáin, sa Baltalt agus i gCeanacha Lochlann, agus bunaíodh na cinn athchóirithe san Eilvéis, san Ungáir, sa Fhrainc, san Ísiltír agus in Albain. Thionchar an ghluaiseacht ar Eaglais Shasana go déanach tar éis 1547 faoi Edward VI agus Elizabeth I, cé go raibh Eaglais Shasana neamhspleách faoi Henry VIII go luath sna 1530í.
 
Bhí gluaiseachtaí athchóirithe ann ar fud na mór-roinne Eorpaí ar a dtugtar an tAcht Athchóirithe Radacach, rud a d'eascair gluaiseachtaí Anabaptist, Moravian agus Pietistic eile. Rinne Athchóirithe Radacacha, seachas pobail a bheith lasmuigh de smachtbhannaí stáit, a úsáidtear go minic athrú doctrinal níos cruaiche, mar shampla diúltú na ndlúthchomhairleanna déag d'Nicaea agus Chalcedon.
 
D'fhreagair an Eaglais Chaitliceach le Frith-Athchóiriú a thionscnaigh Comhairle Trent. Rinne an t-ordú nua eagraithe de na hIosánaigh go mór le hobair ar an Protastúnach. Go ginearálta, tháinig Tuaisceart na hEorpa, seachas an chuid is mó d'Éirinn, faoi thionchar na Protastúnach. D'fhhan an Deiscirt na hEorpa Caitliceach, agus b'ionann an Lár-Eoraip suíomh coimhlinte fíochmhar, rud a tháinig chun críche i gCogadh na Tríocha Bliana, rud a d'fhág sé go raibh sé díogtha.
 
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
 
{{stumpa}}