An difríocht idir athruithe ar: "Dara Éirí Amach i nDeasmhumhain"

Content deleted Content added
mNo edit summary
→‎An tÉirí Amach i Laighin: cúpla alt curtha leis
Líne 89:
 
== An tÉirí Amach i Laighin ==
I mí Iúil 1580, thosaigh Fiach Mac Aodh Ó Broin, a bhí lonnaithe i sléibhte [[Contae Chill Mhantáin|Chill Mhantáin]], an reibiliún in oirthear anna hÉireann. Chuir sé comhghuaillíocht de tiarnaíthiarnaí agus taoisigh as an réigiún sin le chéile, lena n-áirítear na Caomhánaigh, an Ua Tuathail, agus Ua Mórda. Bhí a lán de na fórsaí sin ag troid in aghaidh gharastúin na Sasanach ó am go chéile le blianta beaga anuas, ag an am sin.[ Ba chúis ar leith é na dúnmharuithe gan chúis a rinne oifigeach Sasanaigh a bhí bunaithe i gCill Mhantáin darbh ainm Masterson chun cuid mhaith de na baiclí siúd a mhealladh chun éirí amach, de réir dealraimh. Mar dhiúltú siombalach den riail Shasanach, rinne na reibiliúnaithe teideal Rí Laighean a bhronnadh ar Créón Mac Murchú Caomhánach, a raibh an teideal céanna ag a muintir sinsearach roimh teacht na Sasanach. Chuaigh James Eustace Bíocunta Bhealach Conglais, Tiarna sean-Shasanach den Pháil, ar spreagadh é de bharr an creideamh cráifeach a bhí aige sa Caitliceachas go príomha, isteach leis Ó Broin.]
 
I mí Lúnasa, chuaigh Seán Dheasmhumhan agus Nicholas Sanders i gcomhar a chéile le Baltinglas i gContae Laoise in iarracht comheagar a chur ar a gcuid fórsaí, ach cé is moite den chomhoibriú teoranta a rinneadar i gcríocha Ghleann na Bearuithe, níor éirigh leo comhstraitéis a chur i gcrích. Mar sin féin, b’údar mór imní do na Sasanaigh é briseadh amach an reibiliún chomh gearr sin le croílár rialtas na Sasanach i mBaile Átha Cliath.
 
Bhí an Tiarna Henry Sidney, iar-Fhear Ionaid ar Éirinn in ann a thionchar a imirt ar an bhfreagairt a tugadh mar gheall ar a chomhaltas ar an Ríchomhairle agus i mí Lúnasa 1580 cuireadh Fear Ionaid nua, Arthur Grey, an 14ú Barún Grey de Wilton ar seol go hÉirinn ó Shasana in éineacht le 6,000 trúpa. Ba é an chloch is mó ar phaidrín a bhí ag Grey nó an reibiliún i Laighean a chur faoi chois gan mhoill.
 
Ar an 25 Lúnasa 1580, chuaigh fórsaí Sasanacha faoi stiúir Grey in aghaidh fórsaí Uí Bhroin agus an Bíocunta Baltinglas i gCath Ghleann Molúra. Agus iad i mbun ruathar a thabhairt faoi dhaingean Uí Bhroin i nGleann Molúra i gcroílár sléibhte Chill Mhantáin rinneadh luíochán orthu agus rinneadh bia míoltóige díobh; fágadh 800 díobh marbh. Rinne Grey de Wilton William Stanley a shannadh chun an Pháil i Laighin a chosaint. Den chuid eile den chogadh, rinne Ó Broin agus a gcomhghuaillithe ruathar a thabhairt ar lonnaíochtaí Sasanacha san oirthear agus san oirdheisceart, agus ní raibh siad in ann  deis straitéiseach a thapú as an mbua a bhí acu i nGleann Molúra.
 
== Rannpháirtithe suntasacha ==