An difríocht idir athruithe ar: "An Meán-domhan"

Diosca mín a bhí in Arda ar dtús. Chruthaigh na ''Valar'' dhá lampa mhóra mhillteanacha le solas a thabhairt: Illuin agus Ormal. Thóg an ''Vala'' Aulë, an saor agus an tógálaí, -— thóg sé dhá thúr mhóra, Helcar i bhfad ó thuaidh agus Ringil i bhfad ó theas. Cuireadh Illuin ar Helcar, agus shuigh na ''Valar'' Ormal ar Ringil. Idir an dá lampa, san áit a raibh an dá chineál solas á mheascadh, bhí cónaí ar na ''Valar'' in oileán Almaren. Nuair a mhill Melkor an dá lampa, scriosadh oileán Almaren, agus fágadh farraigí móra san áit a raibh na lampaí. Chuaigh na ''Valar'' chun cónaithe taobh amuigh den Mheán-domhan go dtí Aman, áit ar bhunaigh siad a ríocht féin, ''Valinor''. Tugadh Farraige Helcar ar an bhfarraige thuaidh, agus baisteadh an t-ainm ''Beleriand'' ar na críocha taobh thiar de na Sléibhte Gorma. Chruthaigh Melkor sliabhraon nua, Sléibhte an Cheo (''The Misty Mountains'') le cur as don ''Vala'' Oromë, a raibh de nós aige dul ag sealgaireacht sa Mheán-domhan fiú i ndiaidh do na ''Valar'' aistriú go Valinor.

An chuid is mó de na himeachtaí "staire" a luaigh Tolkien leis an gCéad Aois sa Mheán-domhan, is in Beleriand a thit siad amach. Taobh istigh de chríocha Beleriand, bhí ríochtaí folaithe na nEalbh: Doriath, arbh é an Rí Elu Thingol (''Elwë Singollo'') a rialaigh í, agus Gondolin, arbh é Turgon a bhunaigh í. Áit thábhachtach eile ab ea Nargothrond, dún daingnithe arbh é an tEalbh Finrod Felagund a bhunaigh é. Thoir sna Sléibhte Gorma a bhí cónaí ar na hAbhaic, agus iad tar éis dhá chathair mhóra a ghearradh sa chloch, Belegost agus Nogrod. Bhí an abhainn mhór úd Sirion ag rith idir Oirthear agus Iarthar Beleriand. San Oirthear, bhí ríocht Ossiriand in inbhear na habhann úd Gelion - baGelion—ba í Ossiriand ríocht na treibhe sí ar a dtugtar na hEilbh Liatha. Taobh thuaidh de Bheleriand, bhí na réigiúin úd Nevrast, Hithluin, agus Dor-lómin, chomh maith le Sléibhte an Iarainn (''Iron Mountains''), áit a raibh Angband, dún Melkor. Ba é Cogadh na Feirge (''War of Wrath'') idir lucht leanúna na ''Valar'' agus sluaite armtha Melkor a chuir deireadh leis an gCéad Aois.

Taobh theas agus thoir de Shléibhte an Cheo a bhí ríocht na Rochann - isRochann—is é an leagan Béarla a bhí ag Tolkien ná ''Rohan'', ach san iarfhocal a chuir sé le ''Tiarna na bhFáinní'', dúirt sé go bhfuil Rohan "bunaithe ar an bhfoirm Rochann, seanfhoirm Rochand", agus mar sin, is féidir Rocha nó tír na Rochann a thabhairt uirthi as Gaeilge. Bhí na Rochannaigh ina gcomhghuaillithe ag muintir Gondor, a raibh a dtír suite taobh theas de Rochainn. De shliocht Númenór ab ea muintir Gondor. Taobh thoir de Gondor, bhí Mordor suite, tír a bhí timpeallaithe ag na sléibhte ó thrí thaobh, agus b'ansin a bhí cónaí ar Sauron, an Tiarna Dubh, sa Túr Dorcha, nó Barad-dûr. Bhí na tailte ó theas ó Gondor—Harad, nó an Deisceart—faoi fhorlámhas Sauron, agus a muintir naimhdeach do Gondor.

* '''Belegaer''' - an—an Fharraige Mhór taobh thiar den Mheán-domhan.

* '''Bá Belfalas''' - bhí—bhí cósta theas Gondor suite chois na bá seo. Ar an taobh eile den bhá, bhí foghlaithe mara Harad ina gcónaí.

Nuair a chuaigh na h''Ainur'' síos in ''Eä'' le h''Arda'' a fhoirmiú agus a ullmhú le haghaidh Chlann Ilúvatar - isIlúvatar—is é sin, na Daoine agus na hEilbh - tháinighEilbh—tháinig Melkor agus a chuid ansin freisin, agus iad ag cur ó mhaith obair na n''Ainur'' eile. Roinntear na h''Ainur'' ina dhá rang: is iad na ''Valar'' an chuid is cumhachtaí acu, agus thairis sin, tá na ''Maiar'' ann. B'é Melkor an t''Ainu'' ba láidire acu, ach b'é Manwë ceannasaí na n''Ainur''. Bhí baint ag gach ''Vala'' le gné áirithe den domhan, agus b'ansin a bhí a chuid cumhachtaí fócasaithe. Bhí dúil ag Melkor sna hantoisceachtaí - an teas mór, an fuacht mór, na talamhchreatha, an dorchadas dubh, an solas dallraitheach agus araile. Ar dtús, rachadh sé rite leis na ''Valar'' eile bac a chur ar Melkor. Ansin, áfach, tháinig Tulkas go hArda, agus in éineacht le Tulkas, bhí na ''Valar'' sách láidir le Melkor a ruaigeadh go dtí an dorchadas timpeall ar Arda, agus ansin, chrom siad arís ar an obair Arda a ullmhú do mhúscailt Chlann Ilúvatar.

Tá imeachtaí Thiarna na bhFáinní suite sa Tríú hAois. I ndiaidh do na ''Dúnedain'' - iarsmaí—iarsmaí mhuintir Númenór - seadúNúmenór—seadú sa Mheán-domhan, tháinig dhá ríocht mhóra de chuid na nDaoine ar an bhfód san ilchríoch, Arnor agus Gondor. Bhí na hEilbh ag cailleadh a seanmhisnigh, agus iad ag imeacht leo as an Meán-domhan. Mar sin, d'fhan ríochtaí dá gcuid anseo agus ansiúd. Ag druidim chun deireanais don Tríú hAois, d'éirigh Sauron láidir arís, agus é ag santú an tAon Fháinne Amháin. Neach réamh-Hobadach, nó cineál Hobaid, darbh ainm Sméagol a tháinig i seilbh an Fháinne ar dtús, ach ós rud é gur chuir urchóid inmheánach an Fháinne a shaol ó mhaith air, d'éalaigh sé as measc a mhuintire, agus an Fáinne á choinneáil bheo thar ghnáthfhad saoil na ndaoine is na hobad. Rinne sé dearmad dá ainm, agus is é an t-ainm a ghlac sé air ná Gollum, in aithris an cineál fuaime a dhéanfadh a scornach agus é ag slogadh. Sa deireadh, d'éirigh leis an Hobad Biolbó Baigín an Fáinne a mhealladh ó Gollum. Thug Bilbo an Fáinne dá ghaol óg, Fródó, ach ansin, fuair searbhóntaí Sauron, na Marcaigh Dhubha (''Black Riders'') nó na Taibhsí Fáinne (''Ringwraiths'') amach faoin áit a raibh an Fáinne. B'éigean do Fródó éalú ón tSír, ceantar dúchais na Hobad, agus cabhair a iarraidh ar na hEilbh in Imladris ([[An Béarla|Béarla]]: ''Rivendell''). B'é an chomhairle a ghlac na hEilbh agus ionadaithe na gciníocha eile ná gur chóir an Fáinne a leá sa tine chéanna ar tháinig sé aisti, is é sin, i Sliabh na Cinniúna ([[An Béarla|Béarla]]: ''Mount Doom'', sa teanga Sindarin ''Orodruin'' nó ''Amon Amarth''), bolcán i Mordor, ríocht Sauron. I ndiaidh eachtraí sceitimíniúla, d'éirigh le Fródó agus a shearbhónta dílis an Fáinne a thabhairt a fhad le Sliabh na Cinniúna. Sa deireadh, bhí dúil nimhe ag Fródó féin san Fháinne, ionas nach bhféadfadh sé é a chaitheamh isteach, ach ansin, bhain Gollum an Fáinne de, agus thit sé féin síos i laibhe an bholcáin, agus an Fáinne leis.

* '''Manwë''', Ard-Rí na ''Valar''. Is é Manwë fear céile Varda agus Rí Arda. Nuair a bhí sé ag cur faoi sa Mheán-domhan, bhí cónaí air thuas i mullach an tsléibhe ab airde sa Mheán-domhan - Taniquetildomhan—Taniquetil.