An difríocht idir athruithe ar: "Rialtas Dúchais"

Content deleted Content added
No edit summary
Líne 6:
Is éard a bhí ann, go bunúsach, ná an t-éileamh go gcuirfí [[parlaimint]] fhéinrialaitheach ar bun in Éirinn. Níor theastaigh ón lucht Rialtais Dúchais in Éirinn a scaradh scun scan ón [[Ríocht Aontaithe]].
 
== Reachtaíocht in Éirinn ==
Ón bhliain 1870 ar aghaidh, bhí feachtas ar bun ag ceannairí náisiúnacha na hÉireannach ag [[Tithe na Parlaiminte|Westminster]], go háirithe ag [[Charles Stewart Parnell]], chun Rialtas Dúchais (féinriail réigiúnach) a bhaint amach in Éirinn. Bhí ceannairí Aontachtaithe na hÉireann, áfach, glan i gcoinne.
[[Íomhá:Randolph churchill nypl (retouched).jpg|clé|mion|249x249px|Randolph Churchill, 1883]]
Ritheadh ceithre Bhille um Rialtas Dúchais in Éirinn, ach níor tháinig aon cheann acu i bhfeidhm ina iomláine.
 
* 1) '1886'. An chéad Bhille a ritheadh, sa bhliain [[1886]], ní bhfuair sé faomhadh Theach na dTeachtaí féin. Chinn ceannairí an fhreasúra, an Páirtí Coimeádach, an "Cárta Buí" a imirt: sa bhliain 1886, chum an Tiarna Randolph Churchill an slógadh ''Ulster will fight and Ulster will be right.''
 
* 2) '1893'. An dara Bille, arís, sa bhliain [[1893]], ba i dTeach na dTiarnaí a cuireadh bac air. Bhí an chumhacht ag [[Teach na dTiarnaí]] ag an am reachtaíocht a chrosadh.
 
*[[Íomhá:Gladstone debate on Irish Home Rule 8th April 1886 ILN.jpg|mion|Gladstone, 8 Aibreán 1886]]3) '1912-1914'. Ó bhí gearrtha siar faoin Acht Parlaiminte 1911 ar chumhacht [[Teach na dTiarnaí|Theach na dTiarnaí]] i leith [[Reacht|reachtaíocht]] a chrosadh, níorbh aon bhlocáil go deo é seo ach moill ar dhul chun cinn na reachtaíochta. MaidirSa leisbhliain 1912 chuir [[rialtas]] [[Herbert Henry Asquith|H. H. Asquith]] an tríúTriú Bille, Dúchais chun tosaigh (chuaigh sé ar leabhar na ndlíthe). saD'fhéadfadh bhliainna [[1912]],Tiarnaí ach,bloc dea dheascachur anar [[ChéadBhille Chogadhle Domhanda|Chéadhaghaidh Chogaidhtrí Domhanda]], níor cuireadh i bhfeidhm riamh ésheisiún.[[Íomhá:Home Rule- 'Oh! Henry where did you get that cigar and why are you smoking it?' (22906005345).jpg|clé|mion|277x277px|Chuaigh na polaiteoirí sa Bhreatain trí anás uafásach le "Home Rule", c1905-1910]]
*[[Íomhá:John Redmond 1917.JPG|mion|[[Seán Mac Réamainn|John Redmond]], 1917 - fear briste]]I mí Eanáir 1913, ritheadh an Tríú Bille Rialtas Dúchais i dTeach na dTeachtaí ach diúltaíodh dó i dTeach na dTiarnaí<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.chg.gov.ie/ga/29012013-ocaid-thabhachtach-i-stair-na-tire-ba-ea-daingniu-agus-diultu-an-bhille-rialtas-duchais-i-mi-eanair-deenihan/|teideal=‘Ócáid thábhachtach i stair na tíre’ ba ea daingniú agus diúltú an Bhille Rialtas Dúchais i mí Eanáir|údar=DFA.ie|dáta=|dátarochtana=}}</ref>. Ar an [[16 Eanáir]] [[1913]], léadh an bille an chéad huair i dTeach na dTeachtaí (ar son an Bhille 367; in aghaidh 257)<ref>The Irish Home Rule Bill,  Annie G. Porritt, Political Science Quarterly, Vol. 28, No. 2 (Jun., 1913), pp. 298-319   <nowiki>https://www.jstor.org/stable/2141348</nowiki></ref>. Ag deireadh na míosa ([[30 Eanáir]] [[1913]]), áfach, bualadh an Bille i dTeach na dTiarnaí (326 vóta in aghaidh 69, le Lord Lansdowne i mbun)<ref>Irish Home Rule, 1867-1921,   Alan O'Day, lch 254</ref>.   Nuair a diúltaíodh don Bhille Rialtas Dúchais ar an 30 Eanáir, 1913, mar sin, tháinig an Bille ar ais go dtí Teach na dTeachtaí le haghaidh an dara vótáil, i mí Iúil 1913.
*Ar an 25 Bealtaine 1914, léadh an bille an tríú huair  i dTeach na dTeachtaí. Glacadh leis le móramh ollmhór i bhfabhar (77). Bualadh an Bille i dTeach na dTiarnaí arís ach tugadh Aontú na Banríona don Bhille níos déanaí (an próiseas a chuireann bille ar bhonn reachtúil)<ref>Alan O'Day, Irish Home Rule, 1867-1921, lch 254 agus <nowiki>https://www.jstor.org/stable/2141348?seq=1#page_scan_tab_contents</nowiki> agus Joseph P. Finnan,  John Redmond and Irish Unity: 1912 - 1918, lch 57
</ref>.
*[[Íomhá:Portrait of King George V.jpg|clé|mion|[[Seoirse V na Ríochta Aontaithe|Seoirse V]]]]Ar an 23 Meitheamh 1914, de réir Bille a thugtar isteach i dTeach na dTiarnaí, moltar contaetha áirithe in Ulaidh a choinneáil sa Bhreatain má chuirtear Rialtas Dúchais i bhfeidhm in Éirinn riamh.
*D’eagraighMar thoradh air sin, rith an bille trí Thithe an Pharlaimint i ndeireadh báire, agus fuair sé an t-aontú ríoga i lár na bliana 1914. Ach ag an am céanna, d’eagraigh Rí na Breataine, [[Seoirse V na Ríochta Aontaithe|Seoirse V]], [[Comhdháil Phálás Buckingham|'''comhdháil ag''' '''Pálás Buckingham''']] ar 21-24 Iúil 1914 le teacht ar réiteach ar “fhadhb na hÉireann.” Ní raibh aon rath ar an gcomhdháil.
*Léirigh glacadh Theach na dTeachtaí leis an mBille ach diúltú Theach na dTiarnaí dó a chasta is a bhí an díospóireacht seo. Mar sin féin, ba léir go raibh athrú ag teacht ar an gcaidreamh idir Éire agus an Ríocht Aontaithe agus an reachtaíocht rite ag na Teachtaí an chéad lá. Spreag na vótaí seo lear mór eachtraí a raibh tionchar nach beag acu ar imeachtaí na mblianta ina ndiaidh
 
== Réiteach ar bith ==
*4) '1920'. Ba é [[an tAcht um Rialtas na hÉireann]] sa bhliain [[1920]] an tAcht deifnídeach, ach níor cuireadh an ceann sin féin i bhfeidhm ach amháin i [[Tuaisceart Éireann|dTuaisceart Éireann]].
De dheasca an [[Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogaidh Domhanda]], is cosúil, níor cuireadh an tríú Bille i bhfeidhm riamh. Ach b'é sin leithscéal a chodail amuigh b'fhéidir.
 
Léirigh glacadh Theach na dTeachtaí leis an mBille ach diúltú Theach na dTiarnaí dó a chasta is a bhí an díospóireacht seo.
 
*LéirighAr glacadhaon Theach na dTeachtaí leis an mBille ach diúltú Theach na dTiarnaí dó a chasta is a bhí an díospóireacht seo. Mar sin féinnós, ba léir go raibh athrú ag teacht ar an gcaidreamh idir Éire agus an Ríocht Aontaithe agus an reachtaíocht rite ag na Teachtaí an chéad lá. Spreag na vótaí seo lear mór eachtraí a raibh tionchar nach beag acu ar imeachtaí na mblianta ina ndiaidh
 
=== 1920 ===
*4) '1920'. Ba é [[an tAcht um Rialtas na hÉireann]] sa bhliain [[1920]] an tAcht deifnídeach, ach níor cuireadh an ceann sin féin i bhfeidhm ach amháin i [[Tuaisceart Éireann|dTuaisceart Éireann]].
 
== Féach Freisin ==