An difríocht idir athruithe ar: "Cúmánaigh"
Content deleted Content added
Nasc clib: Mobile edit Mobile web edit |
Nascanna clib: Mobile edit Mobile web edit |
||
Líne 2:
Treibh Thurcach ab ea na '''Cúmánaigh''' a shocraigh síos i ndeisceart na [[An Rúis|Rúise]] timpeall [[Volga|Abhainn Volga]], chomh maith le hoirthear na mBalcán, san aonú haois déag i ndiaidh bhreith Chríost. Ar dtús, bhí siad ag cur cogaidh ar an Impireacht Bhiosántach, ar na hUngáraigh agus ar Rúis na linne, is é sin, ar an stát sean-Rúiseach, nó sean-Úcráineach, timpeall [[Cív|Chív]]. Sa bhliain 1089, bhris Ladislas a hAon, Rí na [[An Ungáir|hUngáire]], an cath orthu, agus ina dhiaidh sin, thacaigh siad leis na Biosántaigh in aghaidh na bPeitsineagach, ar treibh Thurcach eile iad. Ón taobh eile de, bhí na Cúmánaigh ag cuidiú leis na Bulgáraigh neamhspleáchas a bhaint amach ón Impireacht Bhiosántach sa bhliain 1185.
Sa tríú haois déag, chuaigh Cúmánaigh an Iarthair leis an g[[Caitliceachas]], agus an chraobh de na Cúmánaigh ar a dtugtaí Gagauz, ghlac siad leis an
Maidir leis na Cúmánaigh Chríostaí, chaill an chuid is mó acu a dteanga agus a bhféiniúlacht chultúrtha i rith na gcéadta bliain, agus iad ag glacadh le príomhtheanga na dtíortha ina raibh cónaí orthu - [[an Ungáiris]] nó [[an Rómáinis]], go príomha. Is dócha gur éag cainteoir dúchais deireanach na Cúmáinise Ungáraí san tseachtú haois déag. Mar sin féin, bhí sórt féinrialtais ag na Cúmánaigh áitiúla san Ungáir i bhfad i ndiaidh dóibh a dteanga agus a nósanna a dhearmad. Is é sin, cé go raibh an cultúr imithe, tugadh aitheantas dóibh mar ghrúpa eitneach ar leith. Bhí an polasaí céanna i bhfeidhm san Ungáir i leith an phobail úd "[[Jász]]", a raibh [[teangacha Iaránacha|teanga Iaránach]] ag a sinsir. Níor tháinig deireadh le féinrialtas na gCúmánach Ungárach ach sa naoú haois déag.
D'fhág na Cúmánaigh cuid mhaith téacsanna ina dteanga féin ina ndiaidh, go háirithe an ''Codex Cumanicus'', sórt lámhleabhar do na misinéirí Caitliceacha a bhí ag iarraidh an teanga a labhairt. Mar sin, tá an t[[Aivé Máiria]] agus an t[[Ár nAthair]] ar fáil sa Chodex sa teanga, chomh maith le hábhar Críostaí eile agus béaloideas Cúmánach. Ós rud é gur [[teangacha Tuircice|teanga Thurcach]] (nó teanga Tuircice) atá i gceist, níl sé deacair ag saineolaithe ar an léann Turcach ciall iomlán a bhaint as an gCúmáinis. Is í an Tatáiris Chriméach an teanga is gaolmhaire leis an gcineál seo Cúmáinise, ach ós rud é nach ndeachaigh na Cúmánaigh Chríostaí leis an Ioslam riamh, ní raibh an oiread focal iasachta ón Araibis agus ón bPeirsis ina dteanga agus a bhíonn i dteangacha Tuircice an lae inniu.
Maidir leis na ''Gagauz'', a ghlac leis an gCríostaíocht Oirthearach, labhraíonn 150,000 duine acu a dteanga féin i gcónaí, an chuid is mó acu sa Mholdóiv, áit a bhfuil poblacht fhéinrialaitheach dá gcuid féin acu. Ní thugann siad "Cúmánaigh" orthu féin, áfach, agus dealraíonn sé nach Cúmánaigh amháin a bhí ina gcuid sinsear, ach iarsmaí na bpobal Turcach eile freisin a raibh cónaí orthu sna Balcáin, nó a dtriall ansin.
| |||