An difríocht idir athruithe ar: "Albain"
Content deleted Content added
m robot Removing: ug:شوتلاندىيە Modifying: be:Шатландыя |
m cuid mhaith mion-fheabhsacháin |
||
Líne 1:
Is tír í '''Alba''' (i n[[Gaeilge na hAlban]] ''Alba''; i m[[Béarla]] agus a [[Bhéarla Gallda]], ''Scotland'') a bhíodh ina ríocht neamhspleách uair in iarthuaisceart na h[[an Eoraip|Eorpa]], agus tá sí ar cheann de na ceithre náisiúin is mó atá san áireamh sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]].
Ghlac Alba páirt in [[aontas pearsanta]] le [[Sasana]] sa bhliain [[1603]], nuair a deineadh [[Séamus I Shasana]] de [[Séamus VI na hAlban]]. Tugadh aitheantas oifigiúil don aontas [[1 Bealtaine]] [[1707]] le [[Acht an Aontais 1707]]. Cuireadh deireadh le Parlaimint na hAlban ar [[Márta 26]], [[1707]]. D'aontaigh an t-aontas seo an dá ríocht, agus as seo tháinig [[Ríocht na Breataine Móire]] ar an saol, le Parlaimint nua amháin suite i [[Westminster]], [[Londain]]. D'fhan codanna áirithe d'institiúidí na hAlban, go háirithe an córas dlí, mar a bhí. Níos déanaí thóg an stát seo seilbh ar Éireann, agus ó 1932 ar aghaidh is [[Tuaisceart Éireann]] a bhí sa stát agus in ainm na Ríochta. I [[1999]], beagnach 300 bliain tar éis é a bheith curtha ar ceal, thogh pobal na hAlban [[parlaimint]] na tíre a thabhairt le chéile arís, de réir Rialtais na Breataine, faoin [[Acht Alban 1998]]. Tugadh cumhachtaí do [[Parlaimint na hAlban|Pharlaimint na hAlban]] an tír a riarú i ngnéithe a bhaineann le hAlban amháin, agus níl ach cumhachtaí teoranta aige le cáin a ardú.
Líne 20:
|align="center" colspan="2"|[[Image:LocationScotland.png]]
|-
|align="center" colspan="2"|[[Image:UK scotland.png]]<br/><small>''Suíomh
|-
| [[Teangacha]] oifigiúla
Líne 38:
|-
|Curtha ar bun
|[[Cionnaich I Alban|Cionnaich
|-
|[[Airgeadra]]
Líne 62:
==Ceann Stáit==
Síolraíonn Banríon [[Eilís II na Ríochta Aontaithe]], [[Ceann Stáit]] na Ríochta Aontaithe, ó Rí Séamus VI na hAlban, an céad monarc Albanach ar Rí freisin ar Shasana é ([[Séamus VI|Rí Séamus I Shasana]] ó [[1603]]) ar aghaidh.
Cé go bhfuil roinnt conspóide fós imeasc pobal na hAlban faoin dteideal a ghlac sí ag a corónú (measann go leor in Albain gur chóir di, go loighiciúil, ''Eilís I'' a thabhairt uirthi féin) thug cúirteanna na hAlban ceart do ''Eilís II'' mar theideal oifigiúil. Deir sí go leanfaidh monairc an traidisiún oird idirnáisiúnta sna todhchaí, a thugann an riail, nuair a bhíonn monarc i réimeas i níos mó ná críoch spleách amháin (nó i gcríocha neamhspleácha a aontaíonn le monarc amháin) agus ina bhfuil malairt in uimhir na monarc leis an ainm céannna iontu, go núsáidfear an uimhir is airde in aon cheann acu sna críocha go léir. (San aimsir atá thart, bhí ríthe Albanacha-Sasanacha mar Shéamus VI/I agus Shéamus VII/II i réimeas thar ríochtaí ar leith de réir dlí, agus mar sin d'úsáid
==Tíreolaíocht==
Líne 74:
Nuair a bhí vulcánachas go beo in [[Labhaidh Thoir]], 350 milliún bhliain ó shin, bhí na carraigeacha ar a bhfuil Alba an lae inniu gar don Meánchiorcal, agus ba chuid d'ollchríoch [[Pangaea]] a bhí tar éis teacht le chéile, .i. lean na plátaí mór-roinneacha a bhí i Pangaea ag teacht le chéile, agus tharla bualadh mór le mór-roinn [[Gonduana]].
Níor tháinig codanna thuaidh agus theas oileáin na Breataine le chéile ach 76 miliúin bliain roimh thosú an vulcánachas in Oirthear Labhaidh. Roimhe sin, bhí Albain ar imeall mór-roinne [[Laurentia]], ina raibh [[Meiriceá Thuaidh]] agus [[an Ghraonlainn]] freisin. Bhí Sasana agus [[an Bhreatain Bheag]] timpeall 40° níos sia ó dheas, gar don Afraic agus do Mheiriceá Theas i mór roinn Gonduana. Go luath sa tréimhse [[Ordaivíseach]], timpeall 475 miliún bliain ó shoin, dhruid Sasana agus an Bhreatain Bheag, a bhí ar phláta [[Avalonia]], amach ó Ghonduana agus chuadar ó thuaidh i dtreo Laurentia. Thosaigh [[Aigéan Iapetus]], a bhí idir an dá chríoch, ag dúnadh. Faoi lár [[an ré Siliúrach|an Ré Siliúraigh]], timpeall 420 miliún bliain ó shin, bhí ceangal ag a imeall ar fad Snaidhme Iapetus, a leanann line a ghluaiseann soir-siar
Nuair a thosaigh an ré vulcánach níos déanaí, timpeall 270 bliain ó shin, ba chuid de Pangaea Albain fós, ach bhí sí i ndiaidh druideadh ó thuaidh. Bhí Labhaidh Thoir timpeall 8° ó thuaidh. Lean Pangaea ag teacht le chéile, ionnus go raibh an aigéan is gaire, [[Aigéan Tethys]], idir an Eóráise agus an Afraic.
Líne 146:
Tá mothú cine agus náisiúin dá cuid féin ag Alba. Taispeánann taighde léannta gach uair go mbraitheann muintir na hAlban gur Albanaigh iad (b'fhéidir gur deise an Béarla anseo!), fiú muna dteastaíonn uathu i gcónaí go ndéanfaí tír agus náisiún lán-neamhspleách di.
Tá réimse teangacha agus canúintí dá cuid féin ag
==[[Creideamh]]==
| |||