An difríocht idir athruithe ar: "Brú na Bóinne"

Is réigiún seandálaíochta é '''Brú na Bóinne'''. Tá sé suite i g[[Contae na Mí]] i b[[Poblacht na hÉireann]]. Tá na suíomhanna réamhstairiúla is cáiliúla in [[Éire|Éirinn]] ann, ina measc [[Sí an Bhrú]] agus [[Cnobha]]. Brú na Bóinne, ar a dtugtar freisin Bend na Bóinne nó Gleann na Bóinne,is iarsmaí na tréimhse réamhstairiúla é. Thosaigh tógáil na reilig tuamathuama pasáiste i mBrú na Bóinne ar feadh thart ar 3200 BC.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|teideal=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|language=en|work=www.worldheritageireland.ie|dátarochtana=2018-12-04}}</ref>

Thóg pobal feirmeoireachta Brú na Bóinne a d'fhéach ar thailte saibhir Ghleann na Bóinne. Tá Cnóbha agus Dubhadh an Chnoc mar chnocanna den chineál céanna, mar aon le Brú na bóinneBóinne ainmnithe mar Láithreán Oidhreachta Domhanda ag UNESCO.<ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.newgrange.com/|teideal=Newgrange Stone Age Passage Tomb - Boyne Valley, Ireland|language=en|work=www.newgrange.com|dátarochtana=2018-12-04}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/en/s?txt=knowth&str=on|teideal='knowth'|language=en|work=Logainm.ie|dátarochtana=2018-12-04T17:23:23Z}}</ref>

Tá an séadchomhartha Brú na Bóinne suite idir an baile Droichead Átha agus An Uaimh. Tá an tuama ochtú méadar ar trasomhastrastomhas. Ag bonn am tuama tá 97 cloch séandálaíochtcholbha, cuid acu atá maisithe go mór le healaíne meigiliteacha. Is é an dhádá chloch is mó maisithe ná cloch iontrála agus séandálaíochtcloch cholbha 52, díreach ar chúl an tuama. Tá sé déanta suas de chlocha uisce- rollta ó ardáin Abhainn na Bóinne.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|date=2018-12-01|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Newgrange&oldid=871505198|title=Newgrange|language=en|journal=Wikipedia}}</ref> Cuid den ábhar a chruthaíonn an séadchomhartha a tháinig ó chomh fada le Mournes agus Sléibhte Chill Mhantáin cosúil le Grianchloch bán agus bholláin eibhir bhabhta.<ref name=":0" />

Síneann an sliocht le haghaidh 19 méadar nó thart ar an tríú cuid den bhealach isteach i lár an déanmhais, atá os comhair an Oirdheiscirt. Mar thoradh ar an sliocht istigh go dtí seomra ciorcail le díon coirbéalta. Tar éis 5,000 bhliain tá an díon fós uiscedhíonach.I sa seomra tá cluachaclocha cuan ann, áit a bhfuarthas forais de chomhlachtaí. D'fhéadfadh sé seo a chiallaíonn go raibh siad fós de dhaoine ríchíosa ón am sin.

Ba é ealaín an ama seo tús ré nua. Léirigh sé scil ardchaighdeáin agus tús na dteicnící nua. Is féidir é seo a fheiceáil i séandálaíochtcloch chobha 52 agus an cloch iontrála. Úsáidtear réimse leathan siombailí, mar shampla ciorcail, bíseanna, stuanna, patrún rachtán agus muileataí.<ref name=":0" /> Teicnící snoíodóireachta ag baint úsáide as cloch géarghéar a thug an tionchar seo. Creideann seandálaithe go ndearnadh an chuid is mó de na carbháin a thógáil sula gcuirtear na clocha ar bun, cé go raibh an chloch iontrála snoite in situ sula gcuirfí na crainn chraobh in aice leis.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|author=George Eogan|date=1984-03|url=http://dx.doi.org/10.1017/s0003581500067676|title=Newgrange. Archaeology, Art and Legend. By Michael J. O'Kelly. (New Aspects of Antiquity.) 25 × 19·5 cm. Pp. 240, 157 ills. (inc. 13 col.). London: Thames and Hudson, 1982. ISBN 0-500-39015-0. £16·00.|journal=The Antiquaries Journal|volume=64|issue=01|pages=134–136|doi=10.1017/s0003581500067676|issn=0003-5815}}</ref>

Toisc gur tógadh NewgrangeBrú na Bóinne i 3200 BC tá sé níos sine ná Stonehenge agus Great Pirimid Giza san Éigipt, chomh maith le cultúr Mycenaean an Ghréig ársa a chuaigh.<ref name=":1" /> Léiríonn anailís gheolaíoch go bhfuil na mílte de phóróga a chuireann an cairnchairn, tháining sé ó ardáin Abhainn na Bóinne. Freisin, ba é an t-ábhar tógála a úsáideadh chun an tuama a thógáil clach gréineach ón trá creagach ag Clocherhead, Co Lú, thart. 20 km san oirdheisceart. D'fhéadfaí na bloic cloiche greywacke a iompar go dtí suíomh Brú Na Bóinne ag muir agus suas Abhainn na Bóinne trína áirithiú go dtí an taobh thíos de bháid ag taoideastaighd íseal.<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.boynevalleytours.com/newgrange.htm|teideal=Newgrange Stone Age Passage Tomb in the Boyne Valley|work=www.boynevalleytours.com|dátarochtana=2018-12-04T16:57:08Z}}</ref>

Taispeánann tochailtí taiscí de chnámh daonnadhaonna dóite agus neamhchónaitheach sa sliocht, rud a léirigh go raibh corpaí daonna curtha go deimhin taobh istigh, agus cuid acu a bhí creimithe. Ó scrúdú a dhéanamh ar an gcnámh neamhchónaitheach, léiríodh gur tháinig sé ar a laghad dhá dhuine ar leithligh, ach bhí cuid mhór dá gcnámharlaigh ar iarraidh, agus bhí an méid a bhí fágtha scaipthe faoi naan sliocht. Fuarthas go leor eile de na déantúsáin sa tseirbhís sna céadta bliain roimhe sin trí chuairt a thabhairt ar antiquarians agus do thurasóirí, cé go ndearnadh an chuid is mó díobh sin agus iad ar iarraidh nó a bhí ar siúl i mbailiúcháin phríobháideacha.<ref name=":2" /> Is léir go leanfadh an suíomh go raibh tábhacht dóiteán ag baint leis san Iarann Aois. I measc rudaí éagsúla a thaisceadh níos déanaí timpeall an tóimthuama tá dhá chrochán déanta as boinn óir Rómhánach 320-337 AD (anois in Ard-Mhúsaem na hÉireann) agus seodra óir Rómhánach lena n-áirítear dhá bhraceletsfailíoch, dhá fháinní finger, agus muince, anois sna bailiúcháin de Mhúsaem na Breataine<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?place=5016&plaA=5016-3-1|teideal=Collection search: You searched for|language=en-GB|work=British Museum|dátarochtana=2018-12-04T17:11:26Z}}</ref>

Ní bhíonn turas treoraithe ach rochtain ar an tuama. Tosaíonn turais ag Ionad Cuairteoirí Bhrú na Bóinne óna ndéantar cuairteoirí ar an suíomh. Chun taithí a fháil ar an bhfeiniméan ar maidin Solstice an Gheimhridh ón taobh istigh de Newgrangethuama, caithfidh duine crannchur a iontráil ag an ionad léiriúcháin. Ag deireadh mhí Mheán Fómhair gach bliain, tarraingíonn páistí scoile áitiúla 50 ainm, 10 ainmhainm ar gach maidin go bhfuil an seomra soilsithe, bronntar dhá áit sa seomra do gach ceann de na buaiteoirí crannchuir. Tarraingtear liosta cúlchiste freisin, má tá an liosta cúltaca ann i gcás nach féidir teagmháil le duine a bhfuil a n-ainm a tharraingt ar an liosta tosaigh nó má fhaigheann sé go bhfuil sé dodhéanta taisteal go Brú Na Bóinne ar an dáta a sannadh iad. I 2018 bhí beag nach 30,000 iontrálacha. Ba é an tOllamh Michael J. O'Kelly an chéad duine san am nua-aimseartha chun an ócáid seo a urramú an 21 Nollaig 1967. Tá an ailíniú gréine ag NewgrangeBrú na Bóinne an-chruinn i gcomparáid le feiniméin chomhchosúla ag uaigheanna pasáiste eile ar nós Dubhadh.<ref name=":3" /><ref name=":4" />Tá Brú Na Bóinne suite 8.4 ciliméadar (5.2 míle) siar ó Dhroichead Átha i gContae na Mí. Tá an t-ionad léiriúcháin suite ar bhruach theas na habhann agus tá Newgrangean thuama suite ar thaobh thuaidh na habhann. Tabharfaidh críochnú turas turasBrú Nua-Ghráinnena Bóinne i ngach cuairteoir taobh istigh den tuama nuair a dhiúltaíonn an treoir turas ansin na soilse, agus ansin castar ar na cinn ag insamhlúfanacht naar solas na gréine a bheadh le feiceáil ar an réaslagán gheimhridh Solstiec.<ref name=":0" /> Is féidir leat Cnóbha agus Dubhadh a rochtain ón ionad freisin