An difríocht idir athruithe ar: "Na hOileáin Bhailéaracha"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 9:
|tír = [[An Spáinn]]
|príomhchathair = [[Palma de Mallorca]]
|Aonaid Riaracháin = 4 Chomhairlí Oileáin
|Bardais = 67
|teangacha_oifigiúla=[[Spáinnis]], [[Catalóinis]]
|teideal_na_gceannairí = Uachtarán
Line 23 ⟶ 25:
}}
Is oileánrach iad '''na hOileáin Bailéaracha''' ([[Catalóinis]]: ''Illes Balears'', [[Spáinnis]]: ''Islas Baleares'', [[Gréigis]]: ''Gymnesiae'', [[Laidin]]: ''Baleares'') a dhéanann suas comhphobal féinrialathach in iarthar na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]], in aice cósta thoir na [[An Spáinn|Spáinne]]
== Ainm na nOileáin ==
Tá a lán finnscéalta ann faoin áit, ach níltear cinnte, fiú, cárb as ainm na n-oileán. Is é Illes Balears ainm oifigiúil na nOileán nó Islas Baleares sa Spáinnis. Tagann an focal ''Balearic'' ón n[[Gréigis]] (Γυμνησίαι/Gymnesiae agus Βαλλιαρεῖς/Balliareis) agus Baleares sa [[Laidin]].
Is cosúil go bhfuil dhá míniú éagsúil ar stair an ainm. De réir vearsaí Alexandra ó Lycophron glaodh Γυμνησίαι/Gymnesiae ón ngréigis; γυμνός/gymnos, a chialaíonn nocht toisc go raibh muintir na háite go mminic ag siúil thart nocht de bharr an dea-aimsir.
Ceapann roinnt teangeolaí go dtagann sé ó feith teilgeora muintir na háite (βαλεαρεῖς/baleareis, ó βάλλω/ballo: sean gréigis a chiallaíonn teilg), ach ceapann Strabo go bhfuil bunús Féiníceach ag an bhfocal a gciallódh saighdiúirí faoi airm éadrom.
== Stair na nOileán ==
[[Íomhá:Baleares-rotulado.png|left|thumb|200px|Mapa de las Islas Baleares]]
Line 33 ⟶ 44:
I ndiaidh titim na Róimhe, thóg na Vandalaigh na hoileáin. Buaiteoirí eile ná na Biosántaigh, Arabaigh, agus na hAragónaigh. Bhí na hAragónaigh go brúideach nuair a thóg agus phlandáil siad na hoileáin le [[Catalóin]]igh, a fuair réidh le chuid mhaith de na daoine rompu. I dtús báire rialaíodh na hoileáin ó Ríocht Mallorca ach sa bhliain 1344 stop an ríocht ag feidhmiú agus tógadh é isteach i ríocht na h[[Aragóin]]e, a rinne aontú le Castilla (tar éis pósadh Éilis ó Castilla le Ferdinand II ón Aragóin). Bhí Minorca faoi na Sasanaigh do formhór an 18ú aois, i gcogaidh dhifriúla thóg airm Shasana, na Fraince agus sa deireadh, na Spáinne, an áit.
== Tír Eolas
Suite i lár na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]] níl aon ionadh go bhfuil aeráid na Meánmhara ag na hOileáin Bhailéaracha . The below-listed climatic data of the capital Palma are typical for the archipelago, with minor differences to other stations in Majorca, Ibiza, and Menorca. Bíonn meán 18°C ann i rith na bliana ag dul chomh hard le 30° i rith an tsamhraidh agus chomh íséal le 8° i rith an gheimhridh. De bhárr an aeráid agus na tránna tagann go leoir turasóirí le haghaidh laethanta saoire chuig na hoileáin go háirithe ón n[[Gearmáin]] agus ón [[Ríocht Aontaithe]].
Seo iad a leanas na hoileáin agus a bpríomhchathracha:
{| class="wikitable"
|-
| [[Íomhá:Localització de Mallorca.png|80px]]
| [[Íomhá:Mallorca.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Flag of Mallorca.svg|80px]]
| [[Mallorca]]
| [[Palma de Mallorca]]
|-
| [[Íomhá:Localització de Menorca.png|80px]]
| [[Íomhá:Menorca.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Bandera de Menorca.svg|80px]]
| [[Mionarca]]
| [[Mahón]]
|-
| [[Íomhá:Localització d'Eivissa.png|80px]]
| [[Íomhá:Ibiza.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Ibiza flag.svg|80px]]
| [[Ibiza]]
| [[Baile Ibiza]]
|-
| [[Íomhá:Localització de Formentera.png|80px]]
| [[Íomhá:Formentera_sat.png|70px]]
| [[Íomhá:Bandera de Formentera.svg|80px]]
| [[Formentera]]
| [[Formentera]]
|-
|}
[[Íomhá:Islas_Baleares_-_Mapa_municipal.svg|thumb|right|210px|Bardais na nOileáin]]
{| class="infobox" style="text-align:center; width:50%; margin-left:0px; font-size:85%"
|+ align=center style="font-weight:bold; background: #BFCFFF" | <span style="color:black">Cathracha agus Bailte san Aragóin de réir daonra (2016)</span>
|-
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Uimh.
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Cathair
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Oileán
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Daonra
! align=center rowspan=21 | [[íomhá:Palma_de_Mallorca.jpg|borde|150px|[[Palma de Mallorca]]]]<br />[[Palma]]<br />[[íomhá:Bahía_de_Palma_Nova.JPG|borde|110px|Calviá]]<br />[[Calviá]]<br />[[íomhá:ForbysIbizaTown_02.jpg|borde|110px|Cathair Ibiza]]<br />[[Ibiza (Cathair)|Ibiza]]<br />[[íomhá:18-10-29-Mallorca-Manacor-RalfR-DJI_0268.jpg|borde|110px|Manacor]]<br />[[Manacor]]
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 1 ||align=left | '''[[Palma de Mallorca]]''' || [[Mallorca]] || 400,578 ||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 2 ||align=left | '''[[Calviá]]''' || [[Mallorca]] ||50,328||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 3 ||align=left | '''[[Ibiza (Cathair)|Ibiza]]''' || [[Ibiza (Oileán)|Ibiza]] || 49,975 ||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 4 ||align=left | '''[[Manacor]]''' || [[Mallorca]] || 40,170 ||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 5 ||align=left | '''[[Santa Eulalia del Río]]''' || [[Ibiza (Oileán)|Ibiza]] || 35,812 ||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 6 ||align=left | '''[[Marrachi]]''' || [[Mallorca]] ||35,726||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 7 ||align=left | '''[[Lluchmayor]]''' || [[Mallorca]] ||34,618||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 8 ||align=left | '''[[Inca]]''' || [[Mallorca]] || 30,651 ||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 9 ||align=left | '''[[Citadel]]''' || [[Mionarca]] || 29,098||
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 10 ||align=left | '''[[Mahón]]''' || [[Mionarca]] || 28.006 ||
|}
Is iad Mallorca agus Minorca na fíor-Oileáin Bhailéaracha cé go bhfuil na hoileáin eile san áireamh ag an gcomhphobal féinrialathach. Uaireanta roinntear iad i ndá ghrúpa; is iad Mallorca, Minorca, agus Cabrera na hoileáin ''Gymnesiach'', agus is iad Ibiza agus Formentera na hoileáin ''Pityusiac''. Tá Mallorca mór go leoir agus mar sin tá 6 contaetha stairiúil ann (cé nach bhfuil aitheantas oifigiúil nó feidhm dleathúil acu) agus 53 bardais ann. Tá 8 bardais ar Oileán Mionarca, 5 ar oileán Ibiza agus 1 ar oileán Formentera.
===Daonra ===
Tá thart ar 1,116,000 daoine ina gcónaí ar na hOileáin Bhailéaracha; is eachtrannaigh iad 16.7% de dhaonra na n-oileáin. Tá thart ar 23,900 [[Maracó|Maracaigh]], 19,200 [[Gearmánaigh]], 16,900 [[Iodálaigh]] agus 15,000 [[Sasnaigh]] cláraithe ann. Tá neart Románaigh, [[An Bhulgáir|Bulgáirigh]],agus [[An Airgintín|Airgintínigh]] ann chomh maith. Tá figiúirí na nGearmáinigh, Sasnaigh agus lucht [[Meiriceá Theas|Mhéiriceá Theas]] tar eis isliú ón mbliain 2007 agus is iad lucht na Maracaigh, Iodálaigh agus Románaigh atá ag dul i méid ó shin.
Tá dlús daonra 214.84 cm2 ar Oileán Mallorca sé sin 80% de daonra an chomhphobail. Tá dlús daonra 193.22 cm2 ar oileán Ibiza nó 11.30% den chomhphobail, agus 124.85 ar oileán Minarca nó 8.82%. Níl ach 12,280 daoine ina gcónaí ar oileán beag Formentera sé sin 0.76% de dhaonra an chomhphobail agus dlús daonra 147.53 aige. Níl ach an bardas amháin ag Formentera agus is é Sant Francesc Xavier an sráidbhaile is mó le 3,475 ina gcónaí ann.
== Cultúr ==
=== Teanga ===
Labhraítear Catalóinis sna hOileáin Bhailéaracha. Is iad ''[[Mallorca]]'', ''[[Menorca]]'', ''[[Ibiza]]'' (Eivissa), agus ''[[Formentera]]'', na príomhoileáin, iad go léir cáiliúil mar ionaid turasóireachta. I measc na n-oileán beag tá [[Cabrera]], áit a bhfuil páirc náisiúinta; ''Parc Nacional de l'Arxipèlag de Cabrera'' suite.
=== Bia ===
Tá bia na nOileáin mar chuid de bia Catalóinis, Spáinnis agus Meánmhura. Sé sin bíonn go leoir císte, cáis, fíon, muiceoil agus bia mara. Is ispín áitiúil é Sobrassada. Bíonn an tóir ar Stobhach Gliomaigh a thagann ó Mionarca, tháinig an Rí [[Juan Carlos I]] ann chun é a bhlaiseadh. Deirtear go dtagann Maonáisis ó príomhchathair Mionarca; Maó nó Mahón.
=== Spórt ===
Is é Club Sacair RCD Mallorca a imríonn i bPalma an club sacair is rathúil ar na hoileáin. Tá an club ag imirt faoi láthair sa dara sraith. Bunaíodh an club sa bhliain [[1916]], agus é ar an club sacair is sine ar na hoileáin. Bhuaigh siad an ''Copa del Rey'' sa bhliain [[2003]] agus sa bhliain [[1999]] chaill siad i gcroabh Corn do curraithe Corn. Is as Mallorca iad na himreoirí leadóige [[Rafael Nadal]], agus Carlos Moyá. Ba imreoir sacair é uncail Rafael Nadal, Miguel Ángel Nadal. Is é Rudy Fernández, imreoir cisphéile, agus Jorge Lorenzo gluaisrothaí cáiliúil, pearsaí spórt eile mór le rá ón na hoileáin.
▲Labhraítear Catalóinis sna hOileáin Bhailéaracha. Is iad ''[[Mallorca]]'', ''[[Menorca]]'', ''[[Ibiza]]'' (Eivissa), agus ''[[Formentera]]'', na príomhoileáin, iad go léir cáiliúil mar ionaid turasóireachta. I measc na n-oileán beag tá [[Cabrera]], áit a bhfuil páirc náisiúinta; ''Parc Nacional de l'Arxipèlag de Cabrera'' suite. Is iad Mallorca agus Minorca na fíor-Oileáin Bhailéaracha cé go bhfuil na hoileáin eile san áireamh ag an gcomhphobal féinrialathach. Uaireanta roinntear iad i ndá ghrúpa; is iad Mallorca, Minorca, agus Cabrera na hoileáin Gymnesiach, agus is iad Ibiza agus Formentera na hoileáin Pityusiac.
== Tagairtí ==
Line 46 ⟶ 135:
[[Catagóir:Na hOileáin Bhailéaracha|!]]
[[Catagóir:Oileáin Spáinneach|B]]
[[Catagóir:Turasóireacht sa Spáinn]]
| |||