An difríocht idir athruithe ar: "Dara Cogadh na mBórach"

Content deleted Content added
No edit summary
Líne 1:
{{glanadh-mar|Forbair, srl}}
{{Infobox Coinbhleacht Mhíleata
|coinbhleacht=Dara Cogadh na mBórach
Line 21 ⟶ 20:
}}
 
B'é '''Dara Cogadh na mBórach''' (nó an '''Dara Cogadh Angla-Bórach'''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museum.ie/NationalMuseumIreland/media/Decorative-Arts-History/World%20War%201/PDFs/1-The-Previous-Wars.pdf|teideal=Cogadh|údar=museum.ie|dáta=|dátarochtana=2018}}</ref>) an [[cogadh]] a chuir [[an Bhreatain Mhór]] ar na Bóraigh, ónó [[11 Deireadh Fómhair|11ú lá de Mhí Dheireadh Fómhair]], [[1899]], go dtí an [[31 Bealtaine|31ú lá de Mhí na Bealtaine]], [[1902]].

Bhí dhá [[Poblacht|phoblacht]] [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleách]] ag na Bóraigh, mar atá, an Saorstát Oráisteach agus Poblacht Transvaal (Poblacht na hAfraice Theas) a bhí mar naimhde ag an [[Impireacht Bhriotanach]]. I ndiaidh cath fada faidréiseach a chur ar na [[Sasana]]igh, chaill na poblachtaí seo an cogadh, agus rinneadh cuid den [[Impireacht na Breataine|Impireacht]] díobh.
 
Ba le linn an Dara Cogadh Angla-Bórach a throid Arm na Breataine an cath ba mhó ó aimsir an Chogaidh Chriméigh sna 1850idí, Cath Colenso sa bhliain 1990 agus Éireannaigh go leor ar an dhá thaobh.
 
== Cúlra an Chogaidh ==
 
Nuair a thángthas ar [[ór]] in Transvaal, thonn na mílte de Shasanaigh isteach thar an teorainn ó [[Coilíneacht na Rinne|Choilíneacht na Rinne]]. D'fhás [[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] [[Johannesburg]] as an talamh thar oíche mar a bheadh sluma ann, agus na h''uitlanders'' (na strainséirí), mar a thugadh na Bóraigh orthu ina dteanga féin, ag socrú síos in aice le foinsí an óir.
 
I ndiaidh tamaill, fuair na Bóraigh iad féin ina mionlach i gcroílár a bpoblachta féin. Ní raibh siad sásta leis an bhforbairt seo, agus le deachú na lonnaitheoireachta a ghearradh de na h''uitlanders'', d'éiligh siad cánacha arda ar thionsclaíocht an óir. Mar sin, thosaigh na h''uitlanders'' ag lorg cabhrach ón [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtas Briotanach]], agus iad den tuairim gur chóir poblacht Transvaal a chur de dhroim an tsaoil.
 
Sa bhliain 1895, bhain [[Cecil Rhodes]] triail as, agus é ag maoiniú ''[[coup d'état]]'' i bpoblacht Transvaal. Theip ar an iarracht seo, áfach, siúd is go raibh fórsa armtha mar chúltaca léi.
 
Ghlac na Bóraigh leis an iarracht sin - "Ruathar Jameson", ainmnithe as Leander Starr Jameson - mar thús le cogadh. Thosaigh Paul Kruger (Uachtarán an tSaorstáit Oráistigh) agus Martinus Theunis Steyn ag déanamh téisclime don chogadh sin, nó i dtús na bliana 1896, d'ordaigh siad raidhfilí ''Mauser'' le haghaidh a n-airm.

San am céanna, bhí Impireacht na Breataine Móire go léir ag dul chun cogúlachta, agus ceannairí na gcoilíneachtaí go léir ag éileamh go nascghabhfaí na poblachtaí neamhspleácha Bóracha.
[[Íomhá:Kruger old age.jpg|clé|mion|248x248px|Paul Kruger, timpeall 1900]]
[[Íomhá:Mafikeng Second Boer War.jpg|mion|233x233px|Mafikeng, 1899]]
Line 45 ⟶ 49:
== Tús an Chogaidh: na Bóraigh ag Ionsaí (Deireadh Fómhair go Mí na Nollag 1899) ==
[[Íomhá:Afrikaner Commandos2.JPG|mion|buíon saighdiúirí comandó, Afrikaner ]]
Thosaigh an cogadh ar an [[11 Deireadh Fómhair]] [[1899]]. Ar dtús, b'iad na Bóraigh a d'ionsaigh Coilíneacht Natal agus Coilíneacht na Rinne idir Deireadh Fómhair 1899 agus Eanáir 1900. Bhí na Sasanaigh scaipthe go tanaí, agus na Bóraigh ag cúngú orthu go bagrach. Chuir siad na [[Cathair (lonnaíocht)|cathracha]] Mafeking agus Kimberley faoi léigear, agus ansin, d'fhág siad an chuid ba mhó de na trúpaí Sasanacha imshuite i Ladysmith. Bhí cuid mhaith sibhialtaigh fágtha sna cathracha sin, agus iad ag fulaingt go mór mór faoin mbombardú airtléire agus de cheal bia.
<!--
== An Chéad Bheart Eile: na Sasanaigh ag Ionsaí (ó Eanáir go Meán Fómhair 1900) ==
 
== An Treallchogaíocht (Meán Fómhair 1900 go Bealtaine 1902) ==
 
=== Cath Colenso ===
== Laethanta Deireanacha an Chogaidh ==
Tráth an ama seo a throid Arm na Breataine an cath ba mhó ó aimsir an Chogaidh Chriméigh sna [[1850idí]], [[Cath Colenso]] ar [[15 Nollaig]] [[1899]]. Bhí uafás ar mhórchuid náisiúnach Éireannach a laghad meas a léirigh [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] ar [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] na mBórach. Chuaigh cuid acu chun na hAfraice Theas chun troid in aghaidh fhórsaí na Breataine.
Throid trícinn déag de reisimintí Éireannacha ann, lena n-áirítear Briogáid Éireannach as a cailleadh líon mór fear (an Reisimint Fiúsailéirí Ríoga Inis Ceithleann, na Connaught Rangers, na Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath, agus an Border Regiment) ag cath tubaisteach Colenso i Nollaig 1899.
 
== NaDeireadh Sluachampaían GéibhinnChogaidh: ==
 
== Deireadh an Chogaidh ==
-->
== Féach freisin ==
* [[An Afraic Theas]]