An difríocht idir athruithe ar: "Éire (Poblacht na hÉireann)"

Content deleted Content added
clib: Mobile edit Mobile app edit Android app edit
No edit summary
Líne 53:
Sa bhliain 1919, shocraigh an chuid is mó de [[Feisire Parlaiminte|Fheisirí Parlaiminte]] Éireann, a toghadh in [[ollthoghchán na Breataine, 1918]], a suíocháin i b[[Parlaimint na Breataine]] a dhiúltú. In áit dul go Londain bhunaigh siad parlaimint Éireannach, [[Dáil Éireann]]. I Mí Eanáir 1919, d'eisigh an Dáil seo [[Fógra Neamhspleáchais Aontaobhach]] in ainm [[Poblacht Éireannach|Poblachta Éireannaigh]]. Níor tugadh aitheantas idirnáisiúnta don ''phoblacht'' seo. Chuir Rialtas na Breatain an Dáil faoi chois, agus cuireadh go leor de na Teachtaí Dála i bpríosún. Thosaigh [[Cogadh na Saoirse]], a mhair go dtí 1921, nuair a thosaigh rialtais na Breataine agus Aireacht na Poblachta Éireannaigh ar idirbheartaíocht, a chríochnaigh le síniú an [[Conradh Angla-Éireannach|Chonartha Angla-Éireannaigh]] i [[1921]]. Chruthaigh sé seo córas iomlán nua rialtais in Éirinn, a bhí dleathach i súile na Breataine agus féinrialaitheach faoi [[stádas chríochach]] (''dominion status'').
 
Cruthaíodh stát nua Éireannach, '"[[Saorstát Éireann]]'" (as Béarla: ''Irish Free State''). Bhí sé ar intinn an oileán go léir a chur faoin Saorstát, ach ba é rogha '"[[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]]'" (a cruthaíodh de réir ''[[Acht Rialtais na hÉireann 1920]]'', agus ina raibh 6 des na 9 chontaetha in Ulaidh) fanacht laistigh [[an Ríocht Aontaithe|den Ríocht Aontaithe]]. Sa chaoi sin, is le Saorstát Éireann a bhí na 26 chontaetha eile; monarcacht bhunreachtúil faoi smacht ríocht na Breataine (ach leis an dteideal Rí Éireann tar éis [[1927]]). Ag an stát seo bhí ''[[Fear Ionaid an Rí]]'' (i mBéarla, ''Governor-General''), parlaimint le dhá sheomra, aireacht ar a raibh an teideal ''Executive Council'' (Comhairle Gnóthaí), agus príomh-aire leis an teideal ''[[Uachtarán na Comhairle Gnóthaí Shaorstáit Éireann|Uachtarán na Comhairle Gnóthaí]]'' (''President of the Executive Council''). [[Bunreacht Shaorstáit Éireann]] a thugtar ar bhunreacht an stáit seo.
 
===Bunreacht na bliana 1937===
Líne 59:
 
Ar an [[29 Mí na Nollag]] [[1937]] tháinig bunreacht nua, [[Bunreacht na hÉireann]], i bhfeidhm. Cruthaíodh stát nua, ar a dtugadh Éire, in áit Saorstáit Éireann. Sa bhunreacht, bhí áis ann i gcomhair oifig nua, [[Uachtarán na hÉireann]], in áit an rí. Ina ainneoin seo, ní poblacht a bhí sa stát seo. De réir an dlí, bhí an príomhphost atá ag ceann an stáit; ionadaíocht a dhéanamh ar son an stáit go hidirnáisiúnta – fós ag an Rí.
[[Íomhá:1916proclamation.jpg|mion|[[Forógra na Poblachta|Forógra na Cásca]], 1916]]
Ritheadh Acht Phoblacht na hÉireann i 1948. Ar an [[1 Aibreán]] [[1949]] d'fhógair an [[Comhrialtas]] a bhí i gcumhacht ''Acht Poblachta na hÉireann'' ''Éire'' mar phoblacht, leis na postanna a bhí ag Rí na hÉireann roimhe sin tugtha do Uachtarán na hÉireann.
 
Líne 93:
== Contaetha ==
: ''Príomhalt: [[Contaetha na hÉireann]]''
[[Íomhá:Ladys View County Kerry Ireland.jpg|thumb|260px|''Radharc na mBan'' - Contae Chiarraí]]
Déantar cur síos ar 32 [[Contaetha na hÉireann|contaetha]] go tradisiúnta sa tír, agus 26 i bPoblacht na hÉireann – úsáidtear fós iad i ngnónna cultúrtha, stairiúla agus spóirt. I dtaobh rialtais áitiúla de, deineadh roinnt deighilt, le contae Átha Cliath briste suas i dtrí chontae nua sna [[1990í|nóchaidí]], agus [[contae Thiobraid Árann]] roinnte i leath leis na glúnta, rud a fhágann 29 roinn sa Phoblacht:
 
<table><tr valign=top><td>
* [[Contae Átha Cliath]]
** [[Contae Dhún Laoghaire - Ráth an Dúin|Contae Dhún Laoghaire – Ráth an Dúin]]
** [[Contae Fhine Ghall]]
** [[Contae Átha Cliath Theas]]